Президент атрофига ҳалол ва покиза, ёш ва тоза кучларни жамлаш керак!
Қонун нима?
Конун – бу бирон бир холатни чегаралаш ёки харакатга келтириш учун кабул килинган юкори мансабдорларнинг истак хохиши. Купрок бу жумла Узбекистонимизга тегишли. Имзоланган конунни бажарилиши, чунтагида гувохномаси борлар учун тулик талаб килинмайди.
Булар руйхатига:
-
Президент маъмуриятининг барча вакиллари;
-
Вазирлар махкамаси барча вакиллари;
-
Прокуратура, МХХ,ИИВ ва Миллий гвардия;
-
Вазирликлар, хокимликлар, давлат микёсидаги кумита ва корхоналар;
-
Парламент сенаторлари, куйи палата депутатлари;
Халк вакилларидан юкорида курсатилган идораларга тегишли кариндошлар, дустлар, «холмат-югурдаклар», маъжозий маънодаги «уйнашлар» фойдаландилар. (улар эркаклар еки аёллар хам булишлари мумкин).
Кабул килинган конун энди кимларга тегишлилигини куриб чикамиз;
оддий фукаролар, танишлари йук ишчи хизматчилар, духтирлар, укитувчилар ва химояга мухтож дехконлар.
Натижа нима, снослар купайди, тадбиркорликка ноконуний аралашувлар доимий авжида, фермер ерларини чиркиллатиб тортиб олишлари, банк-молияни якка хокимлигида мустахкам урнашган, суд, ички ишлар ва прокуратурадан шикоятларнинг камаймаётганлигини курамиз.
2016-2020 йиллар оралигида 4.5 мингдан ортик фармон, конун, конун ости хужжатлар кабул килиниши, демак хар куни 1.5 таданга тугри келади. Бу кимга керак булди. Нега жамиятда катта узгаришлар сезилмаяпти.
Сабабчилари, 50 нафардан ортик хукукшуносларни биламан. Улар 1990 йиллардан конун ишлаб чикаришда жонбозлик курсатиб, конун мухокамаси ва тавсияларида иш олиб борадилар. Утган йиллардан 50-60 мингдан ортик конунлар еки конун ости хужжатларини имзолашда бевосита ёки билвосита иштирок этишганлар. Дунё микёсидаги турли хил шартномаларни конуний ратификация килишда уз фикрларини билдиришган. Куп марталаб конуститутциямизга узгартириш ва кушимчалар киритишда катнашганлар.
Айникса, И.Каримов даврида «жонбозлик» билан иш олиб боришган.
Шавкат Мирзиеев даврида хам «жонбозлик»ни кулга олишдилар. Натижада 4.5 мингга якин конунларни кабул килдирдилар.
Ишонинг, улар томонидан ишлаб чикарилган конун кайси соха учун мулжаллангидан каътий назар, жамиятда 10% ишлайди, 90% бажарилмайди. Чунки бажарилмаслигига сабаб, бу конунлар бажарилмаса, жаримаси, санкцияси йук.
Жиноят, маъмурий кодексларда жарима ва санкциялар белгилаб куйилган. Фармон, конунларнинг бажарилмаслигига манфаатдорлик хукмрон бизда. Президент имзоси билан кабул килинган конунлар пинхона сабатож килинади ва унинг бажарилганлиги ёки бажарилмаганлиги хакидаги маълумотлар когозда «гулланади».
Машинага кора парда тутиш ёки тутмаслик тугрисидаги оддий тавсиянома ва таклиф, шу соатнинг узида бутун Республикамизининг барча жойларида, хаттоки чекка-чекка кишлокларида зудлик билан назоратга олинади ва бажарилади.
Божхона божларини юкорига кутариш зудлик билан, бож туловларини камайтириш тугрисидаги хужжатлар секинлик билан, айрим тоифаларга кулланилади, айрим тоифадаги одамларга кулланилмасдан бажарилади.
Солик ставкаларини кутариш зудлик билан, пасайтириш эса секинлик билан бажарилади.
Чунки эскидан ишлаётган мансабдор юристлар айримларнинг манфаатларидан келиб чикиб, китмирликлар билан конунни имзолатадилар, кейинчалик конун ижросини таъминлаб булмайди. Буни улар аник билишадилар. Конунларни хар куни янгиси билан алмаштириш бу жамиятни юксалтириш, гузал келажакка олиб бориш дегани эмас.
Конун тайёрловчиларни узгартириш вакти келди. Президентимизга тавсия этилаётган конунларнинг долзарблиги халк мухокамалари оркали кабул килиниши максадга мувофикдир.
Акмал Саидов, Светлана Ортикова, Нуриддин Исмоилов ва буларга ухшаган 50 нафарга якин хукукшунос мансабдорларга «ватан олдидаги буюк хизматлари учун» катта рахмат айтиб, уйларига нафака гаштини суришга жавоб берилса максадга мувофик булади. Уларга мансаб касаллигидан ташкари оила, фарзандлар, неваралар гашти деган тушунчалар борлигини хис килдириш керак.
Юридик соха укув юртларида ислох утказилиб, 60 ешдан ошган, СССР ва Каримов даври тузумидан котиб колган, куплаб профессор укитувчиларни хам таълим беришдан четлаштириш лозим.
Куплаб мансабдорлар янгиланмас экан конун ишламайди. Мансабдор чунтагидаги оддий когоз гувохномасининг куч-кудрати олдида конун ижро вакиллари «честь» берар экан, улар бу гувохнома кучидан тулик уз манфаатлари йулида фойдаланверадилар, давлат хазинаси емираверадилар, жамият ривожланишини оркага тортаверадилар.
Мансабнинг кучи, манфаатлар бирлашуви, конунсизлик – бу коррупциядир.
Коррупция кучайган давлатда Жахон банклари, Молия ташкилотлари ва Инвесторлар маблаг беришдан чучийдилар.
Ечими борми? Ха-бор
-
Президент атрофига тоза ва самимий кучларни ёш олимларни, тадбиркорларни ва замонваий технологияни эгаллаган мутахасисларни туплашни бошлаш керак.
-
25-30 йиллар давомида ишлаган мансаборлардан воз кечиш керак, агар у тилло топиб берса хам, чунки улар энди жамиятга янги куч бера олмайди. Шижоат ресурслари тугаган.
-
Конунларни тез алмаштириш ва кушимчалар киритиш билан сийкасини чикаришни чеклаш лозим. Одамларда кабул килинган конунга оддий когоздек муносабатда булишни олди олинади.
-
Коррупцияга тиш тирноги билан ботган айрим мансабдорларни ОАВ оркали курсатиб, жамиятга ошкор килиниши лозим. Бу холат халкимизни ва бошка давлатларнинг хукуматимизга булган ишонч рейтенгини оширади.
Менинг бу мулохазаларим хаёт тажрибам, чет давлатларда кулланилаётган конунларни урганиб, тадбиркорлик фаолиятимнинг махсулидир. Урганишда, укиш ва изланишда давом этавераман.
Якин кунларда коррупциянинг яратилиши ва унга карши кураш буйича дунёнинг ривожланган давлатлар усуллари ва молия банк сохаларидаги узгаришлар, эркинликлар буйича маълумотлар билан бахамлашаман деган умиддаман.
Сизга хурмат билан Аюбхон (Алибек)
Тошкент. 2020йил 15 май.
«Дунё ўзбеклари» редакция почтасидан
МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ