Исмат Хушев: Шайтондан чиққан «Фаришта»! (3-қисм)

8.

Хайриддин Султонов раҳбарлиги остида Ўзбекистон телевидениясининг таназзули ҳақидаги фикримизни жамлаб, мухтасар қилсак, қуйидаги нохуш ва ачинарли манзарага эга бўламиз: 

Абдусаид Кўчимов ва Алишер Ходжаевларнинг чорак асрлик ҳукмронлик даврида Ўзбек телевидениясидан Ганжа Ёқубов, Наим Ғойибов, Элбек Мусаев каби раҳбарлар яратган профессионал тележурналистлар мактаби таг томири билан қўпориб ташланди, ер билан яксон этилди.  Бир умр телевиденияга хизмат қилган, ўз умри ва ҳаёти мазмунини шу муборак даргоҳ билан боғлаган билимли ва ҳур фикрли ходимлар қувғинга учради, «Оталар сўзи — ақлнинг кўзи» каби миллий қадриятларимизни улуғловчи, одамларни ўйлашга ва фикрлашга ундайдиган, эл орзиқиб кутадиган кўрсатувлар йўқ қилинди.

Шуҳрат Қосимовнинг “Хат ва Ҳаёт”, Лола Ҳотамованинг “Халқаро ҳаёт”, Аброр Имомхўжаевнинг «Спорт» , Дадахон Ёқубовнинг “Ҳаёт қувончлари ва ташвишлари”, Бахтиёр Шоҳназаровнинг “Бурч ва Ҳуқуқ”, Замира Муқодированинг “Оила”, Элмира Раҳматуллаеванинг “Бу мунис лаҳзалар”, Гули Икромованинг “Давр” информацион дастури”, Юлдуз Орипованинг “Кутилмаган меҳмон”, Толиб Исроиловнинг “Ассалом Ўзбекистон” каби рейтинги баланд кўрсатувлари шулар жумласидандир…

9.

Бир сўз билан айтганда, Адолат ва Разолат, Муҳаббат ва Нафрат, Садоқат ва Хиёнат ҳақида ҳикоя қилувчи, ҳалоллик ва покликни улуғловчи дастурлар устидан қора чизиқ тортилди.

Тўғрилик ва эзгуликни тараннум этувчи кўрсатувлар ўрнига ўғрилик ва ёвузликни, муҳиблик ва қулликни, шайтанат ва маишатни улуғловчи, бачкана ва савияси ҳаминқадар эшиттиришлар зангори экран эфирларини тамомила эгаллаб олди. Инсон эрки ва қадриятлари, ўзлиги ва миллий манфаатлари — фақат катталарга қуллуқ қилишда, юқорининг амрини вожиб этишда, шоҳга сажда қилишда деган бемаъни ва ёлғон, бебурд ва алдамчи сиёсат устивор бўлди.

Ўз мустақил фикрига эга бўлиш, тўғри сўзни айтиш, ҳурлик ва озодликка интилиш — саркашлик ва  исёнкорлик деб баҳоланди. Бундай ходимларни давлат ва ҳукумат сиёсатига қарши деб баҳолаш кенг қулоч ёйди. Уларни «чет эл агентлари», «Ватан хоинлари» «Мухолифатчилар» деб ишдан ҳайдаш, турли диний оқимлар аъзоси сифатида «террорчи» ва «ваҳҳобий» тамғалари билан жамиятдан бадарға қилиш сиёсати авж олди.,

«Ҳой ҳой отамиз, Тошни кесар болтамиз!» деб эл-улуснинг қудрати денгиз мисол беқиёс ва даҳшатли куч эканини улуғловчи, элнинг кўзини очиб, ўз ҳақ-ҳуқуқи учун курашга чорловчи Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий каби исёнкор шоирлар номи тақиқланди,  улар ҳақидаги эшиттиришлар, кино ва ҳужжатли фильмлар телевидения архивининг энг тубига, жарлигига улоқтирилди.

Ўзбекистон телевиденияси олтин фондида сақланаётган «Ўтган кунлар», «Мафтунингман»,  “Маҳаллада дув-дув гап” “Сен етим эмассан” “Тошкент – нон шаҳри” “Абу Райҳон Беруний”  “Оловли йўллар” “Отамдан қолган далалар” каби асарлар темир сандиққа ташланиб, устидан Президент Давлат маслаҳатчисининг «Темир қапқоғи» ёпилди…

10.

Биз бугун Хайриддин Султоновнинг Ўзбекистон ойнаи жаҳонида халқимиз манфаати ва қадриятларига қарши амалга оширган жинояти ва унинг асорати ҳақида батафсил тўхталиш ниятида эмасмиз.

Биз бу ҳақда кейинги йилларда қатор танқидий ва таҳлилий мақолалар эълон қилиб келдик. Ўзбек матбуоти ўз синчков назоратчиси, зулмкор ва қасоскор раҳбари ҳақида бундай ишни қилолмаслиги табиий эди, албатта. Ватандаги ҳамкасбларимиз учун ҳам бу ишни биз олис Канадада туриб қилдик. Зотан, бу бизнинг оддий инсоний ва журналистик вазифамиз, профессионал бурчимиз эди.

Лекин энг ачинарли томони шундаки, бизнинг шу пайтга қадар қилган бу чиқишларимиз, урган бу бонгларимиз Ўзбекистоннинг энг олий идорасига, Президент салтанатига етиб бормади. Аниқроғи, унинг етиб боришига махсус хизмат идораси тўсқинлик қилди. Ҳолбуки, Хайриддин Султонов ҳақидаги «Байроқсиз миллат» номли энг нуфузли ва жиддий мақолани айнан МХХ идорасидан ёзиб, бизга жўнатган эдилар.

Ўшанда биз бу идора ниҳоят маънавиятимиздаги адолат ва диёнат тантанаси учун муқаддас курашга киришди деб қувонган эдик. Лекин эрта қувонган эканмиз. Ислом Каримовга Хайриддин мақолани  олиб кириб: «Исмат Хушев сиёсатингизга қарши чиқиб, СНБ ёрдамида бизга ҳужум бошлади!» деб шикоят қилади. Мақоланинг асл моҳиятидан бехабар Президент МХХ раисини чақириб роса сўкканини эшитдик. Ўтакаси ёрилган махсус хизмат идораси раҳбари Иноятов — Исмат Хушев сиримизни ошкор қилиб қўймасин деб, «Байроқсиз миллат» мақоласи муаллифи Жасур Ножимхўжаевнинг «оғир касалликдан сўнг кутилмаганда вафот этгани» ни хабар қилиб, «Дунё ўзбеклари»га ёлғондан таъзия ёзиб юборишни буюради. Биз воқеалар ривожини кузатиб, шунга ўхшаш нимадир содир бўлишини кутган эдик. Лекин махсус хизмат идораси Президент ғазабидан қутулиб қолиш учун, тирик ходимини ўлдига чиқаришини рости кутмаган эдик. Шунинг учун ҳам уларга Жасур ўлмаганини, СНБ бизни алдаб, лўттибозлик қилаётганини очиқ ойдин ёзиб юбордик, лекин кор эҳтиёт таъзияни ҳам эълон қилдик…

Орадан бир неча йил ўтиб, Жасур ростдан ҳам «ўлмагани»ни, «Байроқсиз миллат» мақоласи МХХ идорасидан юборилганини бизга ошкор қилиб қўйгани учун махсус хизмат Марказий аппаратидан четлатилганини айтиб,  идоранинг гапига ишонмаганимиз учун миннатдорчилик билдириб, хат ёзди. Ўшандан бўён «Ўтда ёнмас, сувда чўкмас» давлат маслаҳатчиси билан ёлғиз ўзимиз курашиб келдик. Унинг маънавиятимизга етказаётган зарарлари ҳақида баҳоли қудрат халқимизни хабардор қилиб турдик.

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев олиб бораётган одил ва ҳалол сиёсатни кўриб, Хайриддин Султоновга ўхшаш пихини ёрган суллоҳлар, шайтондан чиққан «Фаришта»ларга энди Ўзбекистон Олий раҳбариятида ўрин йўқлигини англаб етдик. Яқин, жуда яқин кунларда бизнинг бу башоратимиз ушалишига бугун заррача ҳам шак шубҳамиз йўқ…

Кейинги беш йил давомида Хайриддин Султонов кирдикорлари ҳақида «Дунё ўзбеклари»да эълон қилинган қуйидаги  мақолалар, унда келтирилган далил ва маълумотлар, гувоҳлик ва ахборотлар «Ўтда ёнмас, сувда чўкмас» Давлат маслаҳатчисини вазифасидан озод қилиб, устидан жиноий иш очиш учун бемалол етиб ортади деб ўйлаймиз… .

11

«Президентнинг дўстимисиз, душманимисиз?«, «БАЙРОҚСИЗ МИЛЛАТ (ёхуд XXI асрда маънавиятнинг нархи хусусида)«, «Ёзувчини ёзгани учун қўлини кесдилар«,  «Текширишлардан қўрққан Ўзбекфильм мулозими ўзини осди«, «Нация без флага или о цене духовности в ХХ! веке«, «Вредители узбекской киноиндустрии«, «КРОВАВОЕ «КИНО»«, «Давлат маслаҳатчиси ва Уюшма раиси қонундан кучлими?«, «Еще раз про Узбеккино«, «Выездная виза — путем бесчинства? или об отчаянной миссии Махмудова«, Ақлли одамлар жаҳолати…«, Ўзбеккино»даги тозалаш — Хайриддин салтанатининг инқирозидир!«, «Шоир Эркин Самандар ва Давлат маслаҳатчиси Хайриддин Султонов«, «Шароф Убайдуллаев Темир Алимов вафоти муносабати билан «Озодлик» тўлқинларида«, «Ўзбеккино»даги жиноий ишлар ва уларнинг ҳомийлари ҳақида«, «Ўзбек маданий мафиясининг сардори ким?» , «Абдулла Ориповнинг «Озодлик»даги дил рози — Хайриддиннинг инқирози!«, «Гулнара Каримова не напрасно говорит о Госсоветнике Президента?«, «Ботунинг невараси ва Ҳамзанинг кушандаси Ўзбекистонга нега керак бўлиб қолди?«, «Миллий театрдаги маш-машалар ёки 21 аср Мажиддинлари ҳақида«, «В бой вступает «тяжёлая артиллерия…«, «Ўзбек матбуотига отилган ўқ…», «Ўзбекистон миллий телерадиоармиясининг пинҳона тузумига ошкора назар«,  «Ўзбек матбуоти қачон ўзбек халқига хизмат қилади?«, «НЕУЖЕЛИ ХАЙРИДДИН СУЛТАНОВ – ДЕМОН!!???«, «Миллий отхона ёки ЎзТВ раҳбари Алишер Ходжаев диққатига«, «Ойнаи жаҳон раҳбари Алишер Ходжаев ҳам мансабидан кетиши мумкин…«, «Дафтарлар янги — «битиклар» ўша ўша…«, “Аксиома” ёки Ўзбекистон миллий Телерадиоармиясининг пинҳона тизимига ошкора назар”, “ЎзМТРК раиси Алишер Хаджаевнинг кирдикорлари ёки саккизинчи ўринбосар”, «Давлат маслаҳатчисининг кирдикорлари ЎзТВ раисиникидан камми?«, «Миллий отхона ёки оч қоринга ёзилган мақола«, “Бош вазирнинг қудоси – ЎзТВнинг худоси”, «ЎзМТРК раисининг биринчи ўринбосари Хайрулла Нуриддинов кимнинг эркаси?«, “Таҳлилнома” эмас, “Шерзоднома”ни кўринг» мақоласига шарҳ…«,

Бу узундан узоқ мақола ва фелъетонлар рўйхати — «Ўзи хон, кўланкаси майдон»  Хайриддин Султон —  замондошлар нигоҳида» деб аталмиш бўлажак саргўзашт асарлар тўпламининг мундарижаси холос…

12.

Биз юқорида Хайриддин Султоновнинг «Темир қопқоғи»  Ўзбекистон телевидениясини нечоғлик таназзулга чўктиргани ҳақида гапирдик.

Агар бу темир қапқоқ фақатгина ойнаи жаҳон  устига ёпилганда эди, бу даргоҳ жамоаси ҳақида турли шубҳаларга ҳам бориш, айб уларнинг ўзида экан деб ўйлаш мумкин эди.

Бироқ Ўзбекистондаги ижодий ва бадиий ташкилотларнинг ҳамма соҳаси, жамиятда инсон заковати ва маънавияти билан боғлиқ бўлган барча йўналиш — мана йигирма йилдирки, темир қапқоқ остида.

Матбуот ўлган, радио бўғилган, ойнаи жаҳон алдов ва ёлғонга асосланган, маданият, театр ва санъат, илм фан таҳқирланган, кино арбоблари, тўғри сўз ва ҳақгўй ижодкорлар қувғин қилинган, жамиятдан сиқиб чиқарилган, бир қисми ўзини осган ва хорижга қочган жамиятда маънавиятнинг номусига очиқ ойдин тажовуз қилинди.

Ўзбек халқининг пешонасига битган ёруғ юлдузлари, таниқли олим ва академиклар Қори Ниёзий, Теша Зоҳидов, Ҳабиб Абдуллаев, Убай Орипов, Обид Содиқов, Ёлқин Тўрақулов,  Иброҳим Мўминов,  Тошмуҳаммад Саримсоқов, Иброҳимжон Искандаров, Театр ва кино санъати намоёндалари Шукур Бурҳон, Раззоқ Ҳамроев,  Сора Эшонтўраева, Наби Раҳимов, Зикир Муҳаммаджонов,  Соҳиб Хўжаев , Малик Қаюмов, Юлдош Аъзамов,  Шуҳрат Аббосов, Али Хамроев, Ўлмас Алихўжаев,  рассомлардан Ўрол Тансиқбоев, Раҳим Ахмедов, Баҳодир Жалолов, Жавлон Умарбеков, композиторлардан Юнус Ражабий, Сулаймон Юдаков, Мўтал Бурхонов, Манас Левиев, Мухтор Ашрафий, Толибжон Содиқов,  санъаткорларимиз  Ҳалима Носирова, Тамарахоним, Мукаррама Турғунбоева, Коммуна Исмоилова, Галима Измайлова, Бернора Қориева, Турғун Алиматов,  Ғанижон Тошматовлар яратган тажриба ва хотира мактаблари йўқ қилинди, уларнинг муборак номлари унутилди.  

Хайриддин Султонов  маънавият оламидаги таниқли арбобларни – ўзбек халқининг худо берган истеъдодларини Президент атрофида тўплаш ва уларни авайлаб асраш салоҳиятига эга эмаслигини йигирма икки йилдан бўён ниқоблаб, яшириб келди. 

Бу – охир оқибат Ўзбекистон деб аталмиш буюк Ватанимизга ниҳоятда қимматга тушди…

13.

Бошқа соҳаларни қўя турайлик. Ўзимизга яқин соҳа — Ёзувчилар уюшмасини олиб кўрайлик.

Ўзбекистон ижодий ташкилотларининг тарихан ялавбордори бўлиб келган — Ҳамид Олимжон, Ойбек, Шароф Рашидов, Абдулла Қаҳҳор, Комил Яшин, Сарвар Азимов, Одил Ёқубов, Жамол Камол, Абдулла Орипов каби даҳо ижодкорлар бошқарган ёзувчилар союзи бугун кимнинг қўлига тушиб қолганини ўйлаш нақадар даҳшат.  Адабиётда мутлақо танилмаган, маза матраси йўқ, «бир тийинга қиммат асар»лари билан танилган бу суллоҳни айнан Хайриддин Султонов танлаб, Каримовга қўш қўллаб тавсия қилган.

Адабиётда Муҳаммад Алини биров танимагани каби, бугун у бош бўлган уюшманинг ҳам бор йўқлигини биров билмайди, бу даргоҳ қаерда эканини ҳеч ким айтолмайди. Ҳақ ва тўғри сўзни айтган ёзувчиларни ташкилот рўйхатидан ўчириш ва таъқибга олиш, «Дўрмон» ижод уйи ва уюшма йиғилишларига киритмаслик, уларнинг устидан «булар мухолифатчи, ватан хоинлари» деб махсус хизмат идорасига «донос» ёзиш,  руҳий касалликлар шифохонасига мурожаат қилиш каби уят ва шармандали ишлар билан шуғулланадиган бўлиб қолди бу ташкилот…

14.

Яна бир гап.

Хайриддин Султонов  ўзига ёқмаган ва қулликка ўрганмаган, ҳур фикрли таниқли маънавият дунёси вакиллари — адабиёт ва санъат, илм фан ва матбуот намоёндаларини давлат ва ҳукуматга душман деб улардан Президентнинг мухолифини яратиш каби бемаъни одат расм бўлди

Уларни саҳна ва минбарлардан четлатиш, улар учун телевидения ва матбуот эшикларини ёпиш, ишсиз кўчага ҳайдаб қўйиш камлик қилганидай, номларини «Қора рўйхат»га тиркаш ва асарларини тақиқлаш бутун мамлакат бўйлаб кенг авж олди. 

Шунинг учун ҳам уларнинг дарди ичида. Давлат арбобининг адабиётга солган бу қирони ҳақида ҳали яна батафсил тўхталамиз.

Мен уч-тўрт йил муқаддам Тошкентга борганимда Абдулла Орипов: “Ука, сен Канадага кетиб қолган муҳожир  эмигрансан. Сени тушуниш мумкин. Мен эса ўз юртимдаги эмигрантман. Мени ким тушунади?” деганида ижод аҳлига бўлган ана шу адолатсизликларни  назарда тутган бўлса, не ажаб…

15.

Дарвоқе, Абдулла Орипов ҳақида.

Абдулла ака менга ҳаётининг сўнгги йилларида — Америкада — Хайриддин Султонов ҳақида жуда кўп гапларни айтиб берган. Магнит лентасига ёзиб олинган бу суҳбат вақти келиб элга ошкор этилар, қолаверса, ўзим ҳам бу ҳақда батафсилроқ бирор нарса ёзарман.

Лекин бугун яширмай, бир нарсани рўй рост айтишим керак: Хайриддин Султонов қўл остидаги Муҳаммад Али каби гумашталари билан — ўзбек адабиётининг Алишер Навоийдан кейинги порлоқ юлдузи Абдулла Ориповдек буюк истеъдод соҳиби умрига зомин бўлган, унинг ҳаётини заҳарлаб, ўлимини тезлаштирган жаллод сифатида тарих саҳифасида абадул абад қолажак.

Абдулла Ориповнинг тириклигида таҳқирланган ва ҳақоратланган руҳи ҳаққи ҳурмати мен бунинг учун қўлимдан келган ҳамма ишни қилишни ўз журналистик вазифам ва устоз олдидаги шогирдик бурчим деб биламан!

Ўшанда донишманд устозим кўзда ёш билан: «Ҳали кўрасан, ука, эрта ўлсам, мени бадном қилганлар юзсизларча жанозамга бош-қош бўлишади», — деб айтган эдилар. Ё, алҳазар, худди айтганларидай бўлди. Юқоридаги суратда Хайриддин буюк ўзбек шоири Абдулла Ориповнинг жанозасида уялмай нетмай маърўза қилаётган шармандали ҳол акс этган…

16.

Бу шайтон адабиёт майдонида энг катта рақибларини йўқ қилди. Якка ўзи «Даҳо» бўлиб қолишни истади.

Бу ғайирликни пешонамизга битган буюк ёзувчи Одил Ёқубовдан бошлади. Кейин Эркин Воҳидга ўтди. Кейин Абдулла Ориповни таг томири билан йўқ қилди. Ҳалима Худойбердиевани матбуот ва мухлисларидан айирди.

Ҳолбуки, уларнинг барчаси ҳам ўз даврида Ислом аканинг кўзидаги гавҳари, кўнглидаги жавҳари эди. Одил Ёқубов Каримов билан олдин шунчаки таниш бўлган бўлса-да, СССР халқ депутатлигида яқинлашиб, қалин дўст тутинишган. Мен Москвадаги бу тарихий съезд ишини ёритиш учун Ўзбекистондан сафарбар этилган «Адабиёт» газетасининг махсус мухбири сифатида уларнинг бу дўстлигига шахсан гувоҳман.

Ислом Каримов яна бир ўлмас истеъдод соҳиби Эркин Воҳидовни ҳам бошига кўтарарди. Бетакрор ва ҳассос шоира Ҳалима Худойбердиевани ниҳоятда қадрлар эди. Хайриддиннинг ғаразлиги, юрагининг маразлиги боис, Эркин ака жамиятдан узилиб, ёлғиз ва кимсасиз — ҳаётдан кўз юмди. Ҳалима опани салкам чорак аср уйида қаритди. Ҳолбуки, опадан қанча яхшилик кўрган эди. Давлат лавозимига ҳам аслида уни опа тавсия қилганини эшитганман.

Хайриддиннинг бу ғаюрлиги биргина адабиётда эмас, санъатда ҳам юз кўрсатди. У — Шерали Жўраев, Дадахон Хасан, Фарруҳ Зокиров, Юлдуз ва Севараларнинг ҳам кушандаси бўлди…

17.

Хайриятки, бу дунёда шайтонга учмайдиган, унинг шайтонлигини биладиган Президентлар ҳам бор экан.

Давлатимиз раҳбари ўзгариши билан Эркин Воҳидов, Абдулла Орипов ва Ҳалима Худойбердиевларнинг муборак номлари тикланди. Улар яна адабиётга ва халқимизга қайтарилди.

Лекин бу ишларни қилган, уларни биздан айирган шайтон ҳали ўз баҳоси ва жазосини олгани йўқ.

Шайтоннинг ҳоли бугун жуда танг. Лекин шайтон бу барибир шайтон. У яна шайтонлигини қилмаса туролмайди.

Янги Президент «Адиблар хиёбони» яратиб, унда таниқли ўзбек адабиёти намоёндалари ҳайкаллари ўрнатилиши таклифи билан чиқди. Давлатимиз раҳбари ўз маслаҳатчиси Хайриддиндан бу хиёбонда кимларнинг ҳайкали бўлиши керак деб сўраса, бу суллоҳ Чўлпон, Қодирий ва Усмон Носирларга жой бермайди. Буюк Одил Ёқубовни эсламайди.

Бу ерда турган Саида Зуннунова ва Саид Аҳмадларнинг устозлари, адабиёт султонлари эди улар. Лекин хиёбонда улар кўринмайди. Қўрқоқ ва Итоаткор Хайриддиннинг ташаббуси билан Оташин ва Исёнкор Ҳамза Ҳакимзода қатағон қилинди. У нафақат Ўзбекистоннинг, балки бутун Осиёнинг байроғи эди. Шарқ у билан фахрланарди…

Исмат Хушев,
«Дунё ўзбеклари» Бош муҳаррири,

Торонто шаҳри, Канада 12 май, 2017 йил…

(Давоми эртага эълон қилинади)

Суратда: Хайриддин Султонов (ўнгдан биринчи, кўзойнакда) Ўзбекистон Қаҳрамони Абдулла Орипов юбилейи баҳонасида Президент Ислом Каримов билан бирга расмга тушган сурурли ва ғурурли кунлари…

«Дунё ўзбеклари» учун махсус