Исмат Хушев
Торонто шаҳри, Канада
ШАМСИ ОДИЛНИНГ КУЁВИ
Абдусаид Кўчимов ҳақида
“Мулозимлар ҳақида мулоҳазалар” туркумидан 3 қисм (66-99)
66.
Биз истаймизми, йўқми мустақилликнинг чорак асри якунланиб, ғалвир сувдан кўтарилганда — адабиётимиз, санъатимиз ва умуман маданиятимиз устида кимларни кўрамиз?
Майли, шахсларни бир бири билан таққослаш ҳамма вақт ҳам ўринли бўлавермас.
Абдулла Қодирий, Ғофур Ғулом, Ойбек, Ҳамид Олимжон ва Абдулла Қаҳҳорларнинг ўз ўрни бўлганидек — бу катта тарих саҳнида М. Али, А.Кўчимов, Х.Султон, М.Тоир ва И.Мирзоларнинг ҳам ўзига яраша ўрни булиши турган гап.
Лекин адабиёт ва санъатда яна бир шундай чекиниб бўлмас мезон (кретерия) борки, ундан барибир қочиб қутулаолмайсиз.
Хўш, “Ўтган кунлар”, “Меҳробдан чаён”, “Кўкан батрак, “Шум бола”, “Қутлуғ қон”, “Навоий”, «Зайнаб ва Омон», «Россия», “Сароб” ва “Синчалак” каби ўлмас асарлар билан мустақиллик йилларидаги бугунги “буюк”ларимизнинг “Танланган” ва ё “Танланмаган” қайси бир асарларини қиёслаш ё таққослаш мумкин?
67.
“Менга қандай яшамоқни ўргатмагин сен” қўшиғи билан “назар”га тушган Иқбол Мирзо ёки қўнғир ва жингалак сочларини гоҳ чапга, гоҳ ўнгга силаб, ярим сафсата гаплар билан “Зангори экран”да умрини ўтказиб келаётган Маҳмуд Тоирдан бошқа наҳот ўзбек адабиётида бошқа истеъдодлар бўлмаса?
Давлат маслаҳатчисининг “ҳамқишлоғи” ва мандати “паркентлик” бўлишидан ташқари Маҳмуд Тоирнинг яна қандай адабий бир хислати бўлди экан?
Бу адабиёт ва санъат майдони — заҳматкашлар майдони.
Депутатлик ва сенаторлик значогини тақиб, бу жангда ғолиб бўламан деганлар қаттиқ адашади.
Орқасида Хайриддин Султоновдек тоғлари турганига ишониб қолиш хатодан бўлак нарса эмас…
68.
Лекин энг аянчлиси ҳам бу эмас – ҳар бир сохта санъаткор ва сохта адиб, аслида у буюк бир ижодкорнинг ўрнини банд қилиб турган ёки унинг йўлига ғов ташлаган бўлади.
Бугун маълум маънода Абдулла Орипов, Эркин Воҳидов, Ҳалима Худойбердиева, Рауф Парфи, Омон Матжон кабиларнинг овози маълум маънода буғилган экан, бунга телевизордан икки кўзи доим йилтиллаб турадиган сенатор дўстларимизнинг ҳам хизмати кам эмас.
Худди шунингдек Шерали Жўраев, Дадахон Хасан, Фахррух Зокиров, Юлдуз Усмонова, Моҳира Асадова, Севара Назархон каби халқ муштоқлигидан юраги ёниб қумсаб соғинганларнинг зангори экрандан кўринмаслиги, радио тўлқинларидан берилмаслиги – бугун радио ва телевизорни ўзининг иккинчи уйи қилиб олган Озодбек, Гулсанам ва Ғуломжонларнинг виждонига ҳавола.
Ваҳоланки уларнинг кўпчили Шерали ва Юлдузнинг елкасидан санъат оламига чиқиб келишган…
69.
Мен баъзан ўйлаб қоламан.
Нега мустақиллик — ҳақиқий буюклик сари қадам қўймаяпти?
Мустақиллик йилларида ўзбек санъати бешигини кимлар тебратди?
Санъатимиз штурвали — рулида бугун кимлар ўтирибди?
Телевизорнинг қулоғини бурасангиз — Озодбек Назарбеков билан Гулсанам Мамазоҳидова қўшиқлари дўлдек тўкилади:
“Кеча бағримда эдинг, яна соғиндим…”
Ёки:
“Озод акамни ўпмасам қўймайман, қанча ўпай, тўймайман…”
Шу қўшиқ бўлдими?
Бу иккови — ётоқхонанинг ичидан маҳкам беркитиб олиб, тўйгунча айтадиган қўшиғини нега уялмай нетмай кўп миллионли телевизор экранига олиб чиқади?
70.
А, хўп, санъаткорнинг ҳам ижодкор каби баъзан томи кетиб, ҳуши учиб туриши мумкин.
Лекин уларни экранга олиб чиқиш учун анча мунча режиссер ва муҳаррирларнинг ҳам рухсати бўлиши керак-ку.
Наҳотки Комилжон Отаниёзов ва Ҳалима Носировалар асос солган буюк ўзбек санъати бугун шу аҳволга тушган бўлса?
Уларни — худди шу гапларни айтган ҳолда телевизордан чиқиб: “Мен сени ўпаман, сен ҳам ўпасанми?” деб туришини тасаввур қилиш мумкинми?
Ё бизнинг бугунги телевидения жуда ўсиб кетган, ёки биз жуда орқада қолиб кетаяпмиз.
Ҳар ҳолда кенг халқ оммаси буни ҳазм қилолмаяпти…
Бунга Абдусаид Кўчимовнинг ҳам алоқаси бор.
Чунки, биз тилга олган бу мулоҳазалар бевосита унинг раҳбарлик фаолиятига бориб тақалади….
71.
Шароф Рашидов даврида ижод аҳлига тааллуқли “Буюк еттилик” – (“Великая семерка” )деган яхши бир тавсиф бор эди: Адабиётда – Комил Яшин, кинода – Малик Қаюмов, матбуотда — Есенбоев, Қориев ва Тимофеев, телевиденияда — Убайдулла Иброҳимов ва матбаачиликда — Ислом Шоғуломов.
Нимага? Нега улар бу улуғ номга сазовор бўлишди? Уларнинг тилини узун қилган нарса нима эди?
Уларнинг ҳар бири — ўз ижод армиясига – жамоасига ҳар томонлама ибрат бўлиб, садоқат билан хизмат қилди.
Агар эътибор қилган бўлсангиз – раҳбарлик эмас, хизмат қилди дедик: Яхши кунида — тўй томошаси тепасида турди. Худо кўрсатмасин, бошига мусибат тушса – уларга ҳамдард ва ҳамнафас бўлди.
Турғун Алиматов қамоққа тушиб қолганида — Убайдулла Иброҳимов шахсан Рашидовнинг олдига кириб, уни турмадан олиб чиққан.
Ўлмас Умарбеков — Ўзбек трассасининг 72 километрида — Сирдарёнинг “Правда” колхози ҳудудида яп- янги “Волга” автомашинасида бир ҳомиладор аёлни қорнидаги боласи билан тасодифан уриб юборган.
Ўшанда раҳматли Ўлмас ака “Ўзтелерадиокомпания”нинг адабиёт редакциясида Бош муҳаррир эди.
Қамоқ эшигини кўрмади.
Озод Шарофиддинов Янги йўлда қўлтиқлашиб келаётган чолу кампирни эҳтиётсизлик қилиб, билмасдан — нариги дунёга жўнатиб юборди.
Ёзувчилар уюшмаси раиси Абдулла Қаҳҳор Шароф Рашидовнинг олдига кириб, Озод акани асраб қолган.
Озод Шарофиддинов Шароф Рашидовнинг бу яхшилигини “унутмади”, боплаб қайтарди…
72.
Ёки — иккинчи мисол:
Улар орден ва медаллар, турли давлат мукофотлари борасида ҳам ўз армиясини ҳеч кимга хору зор қилиб қўйишмаган.
Ўша давр қонунларига кўра адабиёт ва маданият вакиллари ҳам райком, горком ва обком деган идораларнинг филтиридан ўтиши керак эди.
Бироқ уларнинг тақдири, ўша “Буюк еттилик” туфайли тўғридан тўғри Шароф Рашидовнинг столида ҳал бўлар эди…
73.
Учинчи сабаб.
Булар — ўз ходимларига нисбатан қилинган маънавий ғамхўрлик бўлса, амалий ғамхўрлик ҳам ундан кам эмас эди.
Уларнинг ҳар бири ҳар йили Тошкент ва бошқа марказий шаҳарларда баланд баланд иморатларни қуриб, ўз ходимларини уй жой билан муттасил таъминлаб борарди.
Дўрмонда ёзувчи ва шоирлар учун қурилган дача ва коттежлар, пойтахт маркази – Хадра (“Ц-14”) да ва “Голубое купола” атрофида (“Ленин проспекти – 40 А”) ги Зиёд Исломович Есенбоев ва Ислом Шомуродович Шоғуломов қурган уйларнинг шонли тарихини ҳозир бу ерда яшовчилар яхши билишади.
Дўрмондаги дача ва коттежларни билмадим-у, лекин Хадрадаги ўша уйларнинг ҳар бири ҳозир юз минг (100 000) АҚШ долларидан кам бўлмаса керак.
Убайдулла Ёқубович Иброҳимов ҳам Ўзбекистон телевиденияси учун уй-жой қурарди.
Бугун ўша дориламон кунларни фақат ширин армон билан эслаш мумкин, холос.
Билмадим, Абдусаид Кўчимов “Ўзтелерадиокомпания” раиси бўлганида ходимлари учун уй-жой қуролдими?
Тадиийки, йўқ…
74.
Нафақат Абдусаид Кўчимов, балки Мустақиллик йилларида “Буюк еттилик” — “Великая” ёки “Великолепная семерка” ўрнини эгаллаган бошқа арбоблар ҳам ўз ходимлари ва жамоаси учун айтарлик ҳеч иш қилишгани йўқ.
Уларнинг жамият ижтимоий сиёсий ҳаётида номи тугул, тузукроқ ўрни ҳам бўлмаган.
Масалан, Мақсуд Қориевдек таниқли ёзувчи ва давлат арбоби билан кейинчалик Бош муҳаррир этиб тайинланган Аббос Усмонов ва Ўткир Раҳматларни таққослаш қанчалик тўғри бўларкин?
Ёки Ислом Шоғуломов ва Зиёд Есенбоевларнинг ўрнига тайинланган Бобир Алимовни-чи?
Ўзбек киносининг буюк қироли — Малик Қаюмовнинг ўрнига кимлар келиб, кимлар кетди, уларнинг номини биров билмади.
Биз юқорида тилган олган “Буюк еттилик”нинг ҳар бири — ижтимоий сиёсий ҳаётда ўзига хос алоҳида ўрни бор шахслар эди. Улар ўзи бошқарган соҳаларнинг обрў эътиборини кўтардилар.
Шунинг учун ҳам буюк еттилик – ўзбек маданияти тарихида ўзининг улуғ номи ва хизмати, хислат ва фазилатлари билан абадий ёзилиб қолажак.
Уларнинг ўрнига келганлар эса, ўзининг бачкана қилиқ ва суюқ ижоди билан эгаллаб турган мансабнинг ҳам обрўсини туширдилар.
Бу дунё шундай қурилган экан: Кимдир эгаллаб турган мансабини янада безаб, обрўсини оширса, кимдир унинг йиллаб тўпланган нуфузини ер билан яксон қилар экан…
75.
Нима учун биз Абдусаид Кўчимов шахсига бу қадар кенг тўхталиб, батафсил баҳо беряпмиз?
Чунки, ўзбек урналистикаси бизда шу пайтга қадар бошқача таҳлил ва тадқиқ қилинган: Бош қаҳрамон бир четда қолиб, олди қочди гаплар асосий ўрин эгаллайди.
Одам ва унинг тақдири қолиб кетади. Кадр ҳақида мутлақо гапирилмайди.
У ким ва қайси мактабни ўтаган? Қайси муҳитда ўсиб улғайган ва вояга етган?
Унинг сиёсий қараши ва раҳбарлик қирраларининг шаклланиши ҳақида гапирилмайди.
Бир сўз билан айтганда, одамга – бош қаҳрамонга ташбеҳ бериш йўқ.
“Мулозимлар ҳақида мулоҳазалар” деганда биз энг аввало мана шуни назарда тутган эдик…
76.
Биз юқорида Президентнинг МХХ билан ЎзТВ раисига бўлган алоҳида муносабати ҳақида бежиз тўхталмадик.
Қолаверса, ЎзТВ га бўлган эътибор – МХХ га бўлган эътибордан бир неча бор кўплигини ҳам айтдик.
Қачон ва қаерда портлаши номаълум бўлган бомбали журналистларнинг нотинч ва ғалвали даргоҳи бўлгани учун ҳам Президент бу жойга охир оқибатда шу портлашлар билан бевосита шуғулланувчи идорадан раҳбар тайинлашга мажбур бўлди.
Биз Президентнинг Ўзбекистон телевидениясига, умуман оммавий ахборот воситаларига бўлган алоҳида ва ўткир эътиборини тўғри тушунамиз.
Бошқа давлатларни билмадим, лекин Ўзбекистонда матбуот ва телевидения – атом бомбасига тенг қудратга эга.
Бу қурол кимнинг қўлида экани ҳам муҳим аҳамият касб этади.
Ўзбекистоннинг “атом бомба”си тўққиз йил Абдусаид Кўчимовнинг қўлида бўлди.
Тўққиз йил у Президентга садоқат билан бу бомбани портлатмай, авайлаб асраб келди. Ҳолбуки, портлатиши ҳам мумкин эди…
ЎзТВ раиси агар истаса — ўзбек халқи Ислом Каримов яратган мустақилликнинг ойдин ва муборак йўлидан порлоқ келажак сари шахдам қадамлар ташлаб ғолибларча кетавериши мумкин.
Мабодо, худо кўрсатмасин, фикри ўзгариб қолса, бу халқ шу йўлнинг бошида турган йўлбошчини бир имо билан ўзгартириб юбориши ҳам ҳеч гап эмас.
Ўзбекистон телевидениясини атом бомбасига тенглаштирганда мен ана шуни назарда тутган эдим…
77.
Абдусаид Кўчимов тўққиз йил ўткир пичоқ тиғида — қил устида юрди.
Икки қўлимизни кўксимизга қўйиб, адолат ҳаққи ҳурмати шуни айтишимиз керакки, Ислом Каримовдай мураккаб ва бежилов табиатли ҳукмдорнинг синчков нигоҳи остида тўққиз йил телевиденияга раҳбарлик қилиш – қачон портлаши номаълум бўлган бомбанинг устида ўтириш, ҳамманинг ҳам қўлидан келмайдиган, ҳамма ҳам дош ва бардош беролмайдиган аянчли ва фожеали қисмат.
Телевиденияга раҳбар бўлиб борганида Абдусаид аканинг қоп-қора бўлган сочлари тўққиз йил давомида батамом оқариб кетди.
Асаб ва юракни-ку, қўяверинг…
78.
Абдусаид Кўчимовнинг «Ўзтелерадиокомпания» га раҳбар бўлганида бошидан ўткарган энг катта фожеаси – 1999 йилги Тошкент портлашлари билан боғлиқ.
Ўшанда у ҳам – Вазирлар Маҳкамасидаги ҳукумат мажлисида иштирок этган Ўзбекистон олий раҳбариятидаги бир гуруҳ мулозимлар каби бомба портлашидан бир тасодиф боис омон қолган эди…
79.
1999 йилги Тошкент портлашлари — менинг уч бора ҳибсдан сўнг яна қайтадан Бош муҳаррир этиб тайинланган мулозимлик пайтимда рўй берган эди.
Ўша куни “Ҳамкор” – “Деловой партнер Узбекистана” газетаси редакциясидан чиқиб, ходимларим Виктор Крымзалов ва Рустем Нугмоновлар ҳамроҳлигида “Газ-31” русмли хизмат машинамда Тошкентнинг қоқ ўртасига – Марказий Универсал магазини (ЦУМ) га етганимизда, кутилмаганда кучли порташ овози эшитилди.
Бир неча дақиқадан сўнг у яна такрорланди.
Сўнг пойтахт кўчаларида — бўрондан олдинги сукунат чўкди.
Ҳамма турган жойида қотиб қолганди. Одамлар бир лаҳза эс ҳушини йўтиб, нима бўлганини англолмай қолди…
Биз машинани балан тутун кўтарилган, кучли порташ овози келган томонга қараб бурдик: Қизил Майдондаги Ҳукумат уйи ёнаётган эди.
Бу орада ҳамма ёқни қий чув тутиб, кўчларда бирин кетин милиция ва ўт ўчириш машиналари пайдо бўла бошлади.
Қизил Майдонга кириш жойи милиция ходимлари томонидан қизил ва сариқ ленталар билан тўсиб қўйилди.
Биз машинани Ҳукумат уйидан чапга буриб, Президент девони ёнидан ўта бошладик.
Шунда беихтиёр “Анҳор” кўпригидан телевидения томон шошганича яёв кетаётган Абдусаид Кўчимовни кўриб қолдим.
У гоҳ чопиб, гоҳ юриб борар эди.
Унинг орқасидан ва олдидан ҳам ҳозиргина ҳукумат уйидаги йиғилишдан портлаш туфайли қочиб чиққан мулозимлар бирин кетин югуриб кетишар эди.
Жон талвасасида хизмат машинасини ҳам кутмай ҳамма ҳар тарафга тумтарақай бўлиб қочаётган эди.
Абдусаид аканинг икки бортли яп янги костюми баданига ёпишиб қолган, унинг орқасидан оқаётган қон костюмидан сизиб чиқаётгани яққол кўриниб турарди.
Бомба портлаганда мажлислар залидаги ойналар синиб, том — потолок қулаб, йиғилишдагиларнинг айримларини яралаганини ўшанда сездим.
Абдусаид Кўчимов тезроқ ишхонасига етиб, вазиятни ўрганиш истагида югуриб кетаётган эди назаримда.
Ўшанда унинг ҳам, бомба портлашидан омон қолган республика олий раҳбариятидаги бошқа мулозимларнинг ҳам хаёлидан нималар ўтгани ёлғиз Худога аён.
Уларнинг орасида — мамлакат ва давлат аллақачон бошқа қўлга ўтиб кетди деб ўйлаганлар йўқ эди деб ҳеч ким кафолат беролмасди…
80.
Кейин ҳам мен Абдусаид акани ҳар эслаганимда унинг Анҳор кўпригидан телевидения томон гоҳ чопиб, гоҳ югуриб кетаётган саросимали ҳолати ёдимга тушади.
Ўзбекистон телевидениясидан ҳар гал ўша машъум Тошкент портлашларига оид кўрсатув ва эшиттириш бериларкан, менинг кўз ўнгимда энг аввало Абдусаид Кўчимов, унинг орқасига ёпишиб қолган яп янги ва қонли костюми намоён бўлади…
81.
Абдусаид Кўчимов – сиёсий ҳушёр йигит.
Айниқса “поворотный” муносабатларда жуда ҳушёр. Ўзига заррача ҳам сув юқтирмайди.
Лекин бу ҳаётда тандирнинг иссиқлигида қилинган яхшилик барибир қолар экан.
Бу яхшиликни қилиб, сен амалда қолмаслигинг ҳам мумкин. Лекин яхшилигинг барибир яшаб қолади.
Абдусаид Кўчимов эса бу яхшиликларни қилиши мумкин бўлганида ҳам қилмади. Унинг учун энг муҳими амалда қолиш керак эди.
Шу маънода уни “Ўзига заррача ҳам сув юқтирмайди” деб айтдик.
Ўзининг мансаб пиллапояларида эркин парвоз қилишига мустаҳкам замин яратган Мавлон Умрзоқов, Ҳалима Худойбердиева ва Шароф Убайдуллаевларга нисбатан у қилиши лозим бўлган яхшиликларни атай қилмади.
Чунки бу пайтга келиб улар мансаб курсисида эмас эдилар…
82.
Абдусаид Кўчимов Ўзбекистон телевидениясига тўққиз йил раҳбарлик қилди.
Вақти соати етиб, унинг ўзини ҳам ишдан олиш керак бўлганида Кўчимов — бошқа аксар мулозимлар каби кўчага улоқтириб ташланмади.
Ҳолбуки, улоқтириб ташланиши, ҳатто ҳибс этилиши ҳам мумкин эди.
Лекин Президент МХХ раҳбари Кўчимов ҳақида олдига олиб кирган барча “Мутлақо махфий” маълумотларни бир четга суриб, уни – биров бор йўқлигини билмайдиган “Хабар” газетасига муҳаррир этиб тайинлашга қарор қилади.
Бу — Абдусаид Кўчимовнинг омадли инсонлигидан, Ислом Каримовнинг унга нисбатан – кечиримли ва бағри кенглигидан далолат эди.
Ҳолбуки, Президентнинг бу бағри кенглиги ҳаммага ҳам насиб этавермайди…
83.
Абдусаид Кўчимов – Ўзбекистон телевиденияси тарихида, унга раҳбарлик қилганлар орасида — адабиёт ва санъатга бевосита алоқадор биринчи ва охирги шахс бўлиб қолди.
Унинг ЎзТВ га раҳбарлик фаолияти халқ учун, жамият ва давлат учун айнан шу жиҳати билан ҳам бошқа издошларига қараганда муҳим аҳамият касб этади.
Маълумки, ижодкор одам, адабиёт вакили — шахсий истакларидан кўра халқ ва миллат, давлат ва жамият манфаатини ҳамиша биринчи ўринга қўяди.
Бунга шубҳа бўлиши мумкин эмас!
Мен шу ўринда Ўзбекистон ойнаи жаҳони раҳбарлигига айнан Абдусаид Кўчимов номзодининг танланишини — Президент кейинги йилларда қабул қилган энг одил қарорлардан бири деб биламан…
84.
Абдусаид Кўчимовнинг асл касби журналист бўлмаса-да, журналистика унинг иқтидори эди.
Масалан, унинг олдинги издошларидан — Убайдулла Иброҳимов истеъдодли ва ҳалол раҳбар, моҳир ташкилотчи бўлгани билан, лекин унинг касби нима эканини биров билмасди.
Уни аввал Марказқўмда “лектор” бўлган дейишади. Сўнг радиога раҳбар этиб юборилган. У ердан -“Ўзтелерадиокомпания”га раис бўлиб ўтган.
Шу соҳаларда йигирма йилдан зиёд раҳбарлик қилиб, сўнг пенсияга чиқарилган…
Инқилоб Юсупова ҳам бутун умр партия Марказий Комитетида ишлаган – “орготдел”да бўлим мудирининг ўринбосари бўлган.
Унинг эри ҳам мулозимлар сафида эди.
Олдин Тошкент шаҳар ва вилоят миқёсида таниқли раҳбарлардан бири бўлган.
Инқилоб опа ҳам телевидения раислигидан урилганидан кейин республика болалар фондига раис бўлиб ўтган…
Инқилоб Юсупова ҳам, унинг эри ҳам – Раъно Абдуллаева даврида обрў эътибор топишган.
Ганжа Ёқубов Ўзбекистон телевидениясидан кетганидан кейин – “Госкомпечать” раисига “зам” бўлиб ўтди.
Эркин Ҳайитбоев – Ўзбекистон Телеграф агентлиги директорлиги (ЎзТАГ)дан ЎзТВ га раис бўлиб ўтган эди. Телевидениядан кетиши керак бўлганидан кейин – Маданият вазири этиб тайинланди.
Ваҳоланки, Эркин ака ишлаган бу уч соҳа ҳам аслида битта тизимга қарашли.
Шавкат Яҳёев телевидения раислигидан кетиб, кўп ўтмай вафот этди…
85.
Агар эътибор қилган бўлсангиз, уларнинг бирортаси ҳам — адабиёт ва санъат тугул, ҳатто оммавий ахборот воситаларининг бирор поғонасида ҳам ишламаган, матбуотга алоқаси бўлмаган тасодифий одамлар эди.
Ўзбекистон телевидениясига эса бу соҳадан мутлақо йироқ бўлган одамнинг раҳбар этиб тайинланиши – маданиятимиз ва маънавиятимиз учун жуда катта йўқотишдир.
Шу маънода Ўзбекистон ёзувчилар уюшмасининг аъзоси, шоир ва ёзувчи Абдусаид Кўчимовнинг тўққиз йил Ўзбекистон телевидениясига раҳбарлик қилганини барибир олқишлаш керак бўлади…
86.
Абдусаид Кўчимов мансаб шотисининг энг юқори чўққисида бўлганида бундай олий саодатга эришган ҳамма бахтли мулозимлар каби тўй қилиш бахтига ҳам муяссар бўлди.
Лекин ўзининг шу муборак кунларга етишида йўл очган, елка тутган ва қўллаб қувватлаган «акалари»ни тўйга айтмади.
Абдусаид Кўчимов: «Ургутга боришга мени қўймаяпти, депутатлик ваколатимни амалга оширишга тўсқинлик қилаяпти» деганида Ургутнинг ҳокими билан уни яраштириб қўйган Девондаги акаларини назарда тутяпман.
У ўзини бир пайтлар аждарҳонинг оғзидан ажратиб олган халоскорларини ҳам омон омон кунларида бутунлай ёддан чиқарди.
Ҳатто юзлаб оддий одамлар қатори айтиладиган хурсандчилик онларига — тўй томоша ва зиёфатларга, ошларга — оддий одам қатори ҳам эслаб, таклиф қилишни лозим топмади.
Уни раҳбарликка кўтарган, Вазирлар Маҳкамасидаги оддий ишидан Радиокомитет раҳбарлигига шахсан олиб бориб қўйиб келган, энг оғир дамларида унга елка тутган «ака»лари, халоскорлари эди улар.
Чунки Кўчимов мансаб поғонасига хотиржам ўрнашиб олиб, тўй қилаётган ўша довруғли кунларида бу«ака»лари, афсуски, мансабда эмас эди.
Албатта, Ўзбекистон Олий раҳбариятидаги энг нуфузли мулозимлардан бири сифатида «собиқ» акаларини тўйга айтиш унга обрў келтирмаслигини Кўчимов яхши биларди.
Мулозимлик ҳаётининг яна бир аччиқ сабоғи шуки – раҳбар бўлганингдан кейин сен истаган одамингни тўйга айтолмас экансан…
87.
Майли, мавзудан узоқлашмайлик.
Биз Абдусаид Кўчимовнинг бутун Ўзбекистон телевиденияси бориб хизмат қилган довруғли тўйи ҳақида гапираётган эдик.
Мен бу билан Абдусаид Кўчимовнинг тошкентликлар, ёзувчи ва шоирлар, унинг ҳамкасблари ҳали узоқ йиллар ажиб бир ҳавас ва ҳасад билан эслаб юрадиган ўша довруғли тўйини танқид қилмоқчи эмасман.
Зотан, раҳбарлар ҳам одам, улар ҳам фарзандларини турмушга бериб, уйлантириши керак.
Улар ҳам ким биландир қуда анда тутиниб, бир лаҳза бўлса-да, мулозимлик салтанатининг таҳликаю, армонлари, шубҳаю гумонларини унутиб, ўйнаб кулишга, амалдорликнинг сурури, завқи ва шавқини туйишга, оддий инсоний бахтдан баҳраманд бўлишга ҳақлидирлар.
Шу ўринда — ўзоқ йиллар Президент девонида ишлаган ажойиб инсон, истеъдодли шоир Муҳаммаджон Раҳмоновнинг бир шеърини «Дунё ўзбеклари» ўқувчиларига эслатиб ўтишни лозим топдим:
Айтинг, қайси қонунда бор,
Бир кун завққа тўлмасин.
Раҳбар одам ўйнамасин,
Раҳбар одам кулмасин,
Айтинг қайси қонунда бор…
87.
Дарвоқеа, Абдусаид аканинг қудалари ҳақида.
Абдусаид аканинг бир ўғли ва икки қизи бор.
Катта қудалари — яъни Ғаффор деган куёвининг отаси тошкентлик, тадбиркор ва савдо соҳасида ишлаган. Жуда яхши, бамаъни одам эди.
Беш олти йил бурун вафот этиб кетди, раҳматли.
Абдусаид ака у кишини жуда ҳурмат қилар, вақт бевақт эски ва синашта қадрдонлардай ўзига яқин олиб дардлашиб, ҳасратлашиб турарди.
Қизларининг бирини, кенжасини бўлса керак, асли ургутлик бўлган ажойиб ва камтарин инсон Алиқул аканинг ўғлига берган.
«Ўзтелерадиокомпанияси»нинг қудратли ва қўли узун раисига қуда бўлганида Алиқул ака Тошкентнинг Яккасарой туманида суд раиси эди.
Кейинчалик Тошкент шаҳар суди раисига ўринбосар бўлди.
Лекин қудасининг нуфузи билан бирга ўзининг ҳам жамиятдаги обрў эътибори юқори бўлишига қарамай, Алиқул ака ҳамиша камтар ва камсуқум бўлиб қолди…
Бугун уларнинг ҳар иккаласи ҳам невара чеваралик бўлиб, кечагина бошқалар учун «Ака» бўлиб юрган бу икки қуда, бугун энди ҳақиқий «Бобо» деган улуғ номга сазовор бўганлар…
Ўғли Ойбек тадбиркорлик билан шуғулланади…
88.
Абдусаид Кўчимовнинг Ўрикзордаги данғиллама ҳовлиси ҳақида ҳам айтмасак, у ҳақдаги ҳикоямиз кемтик бўлиб қолиши табиий.
Мен умуман бировларнинг, хусусан раҳбар одамнинг тўйи ва ҳовли жойи — уйи ҳақида гап сўз қилиш тарафдори эмасман.
Зотан, юқорида айтганимиздай улар ҳам ҳамма қатори тўй томошо қилиб, уйли жойли бўлишга, ҳовли қуришга ҳақлидирлар.
«Ўзтелекомпания» раиси бўлиб, раҳбарлик салтанатининг энг юқори чўққисига чиқиб «айтгани – айтган, дегани – деган» бўлган муборак кунларининг бирида — у ақллилик қилиб «Ўрикзор»нинг энг кўркам ва хушманзара гўшасидан ўзига ҳовли қурди – уйлик жойлик бўлди.
Бугун ўша мулозимлик йилларидан ёдгорлик бўлиб, балким ёлғиз шу данғиллама уйи қолган бўлса, не ажаб.
Бизда ярамас бир одат бор: Сен амалдор бўлсанг, ҳамма нарса сеники.
Президентнинг ғазабига учраб, амалдан кетган заҳотинг, раҳбарликда қўлга киритган барча бойликларингни тортиб олишади.
Шукрки, Абдусаид Кўчимов ишдан олингани билан, кўплар каби Президентнинг ғазабига учрамади.
Шунинг учун ҳам унга тегишмади, уйини давлат ҳисобига мусодара қилишмади.
Мен — Абдусаид Кўчимовнинг «Ўрикзор»да дағилламаи уйи борлигини тўғри қабул қилишларингизни истардим.
Киноя қилаётганим йўқ, ростдан ҳам у амалда бўлганида ижтимоий аҳволини — уй жойини яхшилаб олиб тўғри қилган.
Амал ва мансаб ўткинчи ва бевафо эканини у яхши билган.
Мана бугун у – ўша довруғли ва мансабдор кунларидан эсдалик бўлиб қолган «ўрикзор»даги данғиллама ҳовлисида ўтириб ўтган кунларини хотирларкан, «Яхшиям шу уйим бор экан, бўлмаса яна олдингидай қўп қаватли «дом»да яшаб юрар эдим» деб ўз ўзига тасалли бериб турган бўлса не тонг.
Ижодкор одамнинг, хусусан шоир ва ёзувчининг энг биринчи галда уйи – ўлан тўшаги, яхши ва шинам ижодхонаси бўлиши керак.
Шундагина кўнгли тинч ва хотиржам бўлади. Шундагина — ижод юракка сиғади…
89.
Абдусаид ака «Ўрикзор»даги ўша ҳашамдор ҳовлисининг учинчи қаватида — худди «Ўзтелерадиокомпания»даги довруғли кабинетини эслатадиган қилиб қурилган шинамгина ижодхонасида ўтириб «Дунё ўзбеклари»ни очиб, ўзи ҳақидаги хотираларни ўқиб бораётганига мен бугун шубҳа қилмайман.
Зотан, ҳозир унинг бундан бошқа қиладиган иши ҳам йўқ.
Баъзан маҳзун, баъзан ўйчан бўлиб интернет оламининг беҳудуд сарҳадларида кезаркан, истайдими ё йўқ, унинг бармоқлари клавиатура ҳарфларини излаб, «Дунё ўзбеклари» сўзини ёзиб, «Шамси Одилнинг куёви» номли мақолани излаб топишини хаёлан тасаввур қилиш мумкин.
Бировга бировнинг ўзи ҳақидаги мулоҳазасини ўқиш ҳамиша қизиқ.
Агар у бунинг устига — танқидийроқ бўлса, икки баравар қизиқарли ва «интрига»лидир.
Шу маънода мен бугун олис Канаданинг сирли ва сеҳрли, оромижон ва осуда ёз оқшомларида Абдусаид ака ҳақидаги ўз хотираларимни давом эттирар эканман, ёзар эканман, Абдусаид ака мендан хафа бўлмаслигини, мени тўғри тушунишини, менга маломат тошини отмаслигини истардим…
90.
Абдусаид ака ниҳоятда дипломат одам.
Бизда айнан шу фазилат етишмаслиги боис ҳам раҳбарлик лавозимида узоқ ишлай олмадик.
Президентнинг биринчи ва асосий ёрдамчиси Георгий Алексеевич Крайнов менга Ислом ака номидан бир неча маротаба телфон қилиб: “Дипломат» бўлишни ўрганаркансиз, Исмат ака” деб огоҳлантирганларини ўз хотираларимда ёзганман.
Яна ёзаяпман…
Агар биз ҳам Абдусаид акадай «дипломат» ва ҳушёр бўлганимизда эди, бугун чет эллардан сиёсий бошпана олиб, Ватанимиздан олис ва хориж Канадада умргўзаронлик қилиб юрмаган бўлардик.
Мен айнан шунинг учун ҳам Абдусаид Кўчимовнинг раҳбарлиги тимсолида – Ўзбекистон Олий раҳбарияти мулозимларнинг ҳаёти ва фаолиятига теранроқ назар ташлашга ҳаракат қилдим.
Яхши ва осуда ниятлар оғушида эрта бир кун раҳбар бўлишни орзу қилган бугунги авлодни мулозимликнинг даб даба-ю, ас- асаси билан бирга — унинг аччиқ ва аламли сабоқларидан ҳам огоҳ этишни истаган эдим…
91.
Абдусаид Кўчимов тимсолида — энг аввало ургутликлар, самарқандликлар, қолаверса бутун ўзбекистонлик уни яқиндан билган ва таниган одамлар — давлат ва жамиятнинг ҳақиқий, типик вакилини кўргандек бўлишди.
Демак, Ислом Каримов замонида — Ургутда туғилиб ўсган оддий тоғ боласи ҳам ўз кучи ва истеъдоди билан юқори давлат лавозимларига бемалол чиқиши мумкин экан деган фикр пайдо бўлди.
У олдинги сафдошлари – “Ўзтелерадиокомпания” га ўзига қадар раҳбарлик қилганлардан айнан ана шу ижтимоий келиб чиқиши билан ҳам ажралиб турарди.
Самарқанднинг Ургут тоғ тизмалари бағрида туғилиб, мол ва қўй эчки боқиб, пода ҳайдаб катта бўлган, оддий қишлоқ боласи учун ҳам биз унинг ҳаёти ва раҳбарлик фаолиятига батафсил тўхталиб ўтишни лозим топдик.
Бизда аксар ҳолларда истеъдодли раҳбар ва лидерлар йўқ деб айтишади. Мен бу гапларга мутлақо қўшилмайман.
Абдусаид Кўчимовни тўққиз йил қачон портлаши номаълум бўлган бомбанинг устига ўтириб, шундай ғалвали ва “нозик” идорани бемалол бошқара олади деб ким ўйлаган эди? Ҳеч ким!
Бугун Ўзбекистонда Кўчимовга ўхшаган, ёки ундан-да истеъдодлироқ, ундан-да ҳушёрроқ, моҳирроқ раҳбарлик қилиши мумкин бўлган одамлар йўқ деб ўйлайсизми?
Кўчимовнинг омади бор экан, яхши одамлар ёрдамида Президентнинг назарига тушиб, обрў эътибор топди.
Жамиятда ўз ўрнига эга бўлди.
Лекин аслида ундан ҳам яхшироқ , халқ ва жамият учун ундан ҳам фойдалироқ раҳбар бўлиши мумкин бўлган не не одамлар бугун ҳаётда Президент атрофидан суянчиқ тополмай овораи сарсон бўлиб юришибди.
“Суйганинг ўлса ўлсин, суянчиғинг ўлмасин!” — деб қозоқлар бекорга айтмаган экан…
92.
Хусусан шоир ва ёзувчилар, ижодкорлар орасида бундай кишиларни кўплаб учратиш мумкин.
Лекин бизда қизиқ бир одат бор.
Агар сен ниҳоятда халқпарвар, адолатпарвар одам бўлсанг, раҳбарликка чиқишинг жуда қийин бўлади.
Шунинг учун ҳам аксар ҳолларда – Кўчимовга ўхшаган “ичимдагини топ”тоифасидаги, ўз сафдошлари орасида “олтин ўрталиқ” (золотая середина) ақидасига амал қилганларгина бугун раҳбарликка танлаб олинади.
Москва Давлат университетини битириб келиб, раҳбар бўлишни астойдил орзу қилган пайтимда устозим Абдулла Орипов мени Шаҳрисабз горкомининг биринчи секретари, ёзувчи Евгений Ефимович Березиков ихтиёрига йўллаётиб айтган гаплари нақадар тўғри ва узоқни кўзлаб айтилганига мен кейинчалик кўп маротаба иймон келтирдим:
-Раҳмат бўлмоқчимисан, мулла Исмат, — деган эди ўшанда Абдулла ака. – Жуда масъулиятли орзу бу, ука. Лекин раҳбар бўламан деган одам ниҳоятда кам гапириши, гапирганда ҳам ярим гапи кўнглида қолиши, ҳеч маҳал юрагида борини охиригача тўкиб солмаслиги керак. Сен эса ниҳоятда очиқ кўнгил, далли ғулли йигитсан, характерингни тамомила ўзгартиришинг лозим. Бу туришда сендан раҳбар чиқишига ҳозирча кўзим етмай турибди, ука, — деган эди…
Менинг енгилтак ва беқарор табиатимдан келиб чиқиб — келажагимни яққол кўра билган улуғ шоиримиз ростдан ҳам донишманд одам экан.
Шахрисабздаги қисқа мулозимлик фаолиятим – Березиков томонидан ҳарбий хизматни ўташ учун мени Совет армиясига мажбуран жўнатиб юбориш билан якун топган бўлса, Президент салтанатига яқинлашиб Тошкентда Бош муҳаррир бўлгандаги адабий фаолиятим эса – уч маротаба ҳибс ва охир оқибат хориж элларга абадий сафар билан якунланди…
93.
Мен Абдусаид Кўчимовнинг бизга қараганда нисбатан муваффақиятли ўтган мулозимлик қисматига айнан ана шу мулоҳазалар туфайли ҳам батафсил тўхталиб ўтишни истаган эдим.
Мен бу билан собиқ амалдор – мулозимлик даври тугаб, яна оддий одамлар орасига тушганидан кейин ҳам ўз инсонлигини йўқотмай қандай қилиб яшаб юриши мумкин деган саволларга ҳам қайсидир маънода жавоб топишни истаган эдим.
Сир эмас, бугун Ўзбекистондаги аксар олий табақа мулозимлари судланган, ҳибсда, хорижда. Ватандагилари ҳам обрў эътиборсиз, унутилган ва рўйхатлардан ўчирилган ҳолда, шикаста дил, ярим кўнгил билан яшаб юришибди.
Ана шундай парадокс бир ҳолатда — Абдусаид Кўчимовнинг раҳбарлик ҳаёти ва олий мулозимлик курсисидаги фаолияти таҳлилига батафсилроқ тўхтатилишга тўғри келди.
Мен бу билан — бугунги Ўзбекистон Олий раҳбариятидаги арбоблар ички дунёсига бир қўр назар ташламоқчи бўлдим.
Уларнинг орзу ўйлари, қувонч ва қайғуларини яқинроқдан яна бир бор кузатмоқчи бўлдим…
94.
Абдусаид Кўчимов телевидения раҳбарлигига — Президент девонидаги «Ахборот маркази»дан ўтган эди дедик.
Ундан кейин Саъдулла Ҳаким «Ахборот Маркази» раҳбари бўлди.
Ўткир Раҳмат ва Нарзулла Жўраевлар ўша пайтларда «госсоветник» эдилар.
Лекин Президент Абдусаид Кўчимовдан фарқли ўлароқ уларни телевиденияга лойиқ кўрмаган.
Нарзулла Жўраев узоқ йиллар Олий Кенгашда Қўмита раиси бўлиб, сўнг қайсидир олий даргоҳга кафедра мудири бўлиб кетди.
Ўткир Раҳмат эса айни пайтда «Халқ сўзи» газетасида Бош муҳаррир.
Лекин Абдусаид Кўчимов — номини биров билиб, биров билмайдиган «Хабар» газетасида ишлаяпти…
Менинг назаримда бу мутлақо нотўғри сиёсат. Биздаги сиёсатнинг алдамчи ва номардлиги, бевафолигидан далолат бу.
Тўққиз йил Ўзбекистон телевидениясига раҳбарлик қилган ҳушёр ва «дипломат» одамни Ислом Каримов бемалол ёнига олиб, энг камида Хайриддиннинг ўрнига Давлат маслаҳатчиси қилиб тайинласа бўларди. Абдусаид Кўчимов шу ўринга муносиб эди.
Хайриддинни эса айнан «Ўзтелерадиокомпания» раҳбарлигига юборса, ўша ердан у жойини топиб кетиши аниқ. Чунки ҳамма ҳам, ҳатто йигирма йилга яқин «госсоветник»лик қилган Хайриддин ҳам бу даргоҳда Кўчимовдек тўққиз йил тугул, тўққиз ой ҳам ишлолмаса керак…
95.
Абдусаид ака ниҳоятда дипломат одам дедик.
Бизда айнан шу фазилат етишмаслиги боис ҳам раҳбарлик лавозимида узоқ ишлай олмаганлигимизни ҳам очиқ айтдик.
Ажаб, катта ва тажрибали “дипломат” бўлган Кўчимовдай ҳушёр одам ҳам урилганидан кейин дурустроқ ишга лойиқ кўрилмади.
Дунёнинг ишлари ростдан ҳам қизиқ.
Дипломатликни уддалай олмаган ва шунинг учун ҳам уч марта қамалиб чиққан Исмат Хушевни эса Президент яна қайтиб Бош муҳаррир этиб тайинлаганлигига энди нима дейсиз?
Демак, ҳар кимнинг ҳам бу дунёда “дипломат” бўлиши баробарида омади чопиши, қайсидир маънода давлат раҳбарининг меҳрига ҳам сазовор бўлиши керак экан-да…
96.
Нега мен Ўзбекистонда ўзим билган ва таниган юзлаб раҳбарлар, мулозимлар, таниш билишларим орасидан айнан Абдусаид Кўчимовга тўхталиб, унинг раҳбарлик фаолиятини бунчалар кенг ва батафсил “тадқиқ этиш» га қарор қилдим.
Нимага у кишининг — кўплар учун ҳавасли ва ҳасадли бўлган мулозимлик ҳаётининг икир чикирларигача қаламга олишга журъат этдим?
Абдусаид Кўчимов — мустақиллик йилларида мансаб пиллапояларидан шитоб билан кўтарилиш, унинг оғир ва нишли сўқмоқларида адашмай қадам ташлаш ва аждаҳолар дамида ўзини узоқ сақлаб қола олиш фазилати билан алоҳида кўзга ташланиб турадиган бетакрор шахс.
Чунки бу нозик участкада, хусусан «Ўзтелерадиокомпания» тизимида Абдусаид Кўчимовдек узоқ ва самарали — «ишнинг кўзини билиб» ишлаган, давлатни ҳам ва ўзини унутмаган иккинчи раҳбар чиқмади.
Мен ўз давримнинг типик қаҳарамони бўлган бундай шахсни ўйлаб ва ё тўқиб яратишим ҳам мумкин эди.
Лекин ўшанда ҳам Абдусаид аканинг адабий протатипини яратиш осон бўлмасди.
Шу боис мен тирик “қаҳрамон”нинг ўзини — унга ҳар қанча озорли бўлса-да, оғирроқ ботса-да, унчалик хуш келмаса-да, минг бир истиҳола билан қаламга олишга жазм этдим.
Абдусаид Кўчимов биз кеча босиб ўтган мустақилликнинг дастлабки йиллари учун такрорланмас ва аниқ -тиниқ тимсолдир.
Менинг назаримда Абдусаид ака барибир ақлли, кенг фикрли ва мулоҳазали инсон. Шу билан бирга — шароитга қараб ғоятда ўзгарадиган ва мослаша оладиган зотдир.
Мана шу томонлари билан ҳам у мени — ажойиб ва ғаройиб “замонамиз қаҳрамони” сифатида диққат эътиборимни ҳамон оҳанграбодек ўзига тортиб туради…
97.
Бу тоифа инсонлар орасида Абдусаид Кўчимов албатта ёлғиз ҳодиса эмас.
Президент атрофида “уюшган маданият арбоблари” — Муҳаммад Али, Маматқул Ҳазратқулов, Аҳмаджон Мелибоев, Аббос Усмонов, Ўткир Раҳмат, Хайриддин Султонов, Жаббор Раззоқов, Қуддус Аъзам, Аҳрор Аҳмедов, Фарҳод Рўзиевлар ҳам шу тоифага мансуб.
«Ўтда куймас — сувда чўкмас» бу тоифа шахсларнинг «маҳорати»га ҳам қойил қолмай иложингиз йўқ.
Бир замонлар раҳбарликка пориллаб чиққан, ҳатто демократлиги билан тез орада элга танилиб алоҳида кўзга ташланган Қулман Очил ҳам тезда мавсумга қараб мослашиб олди.
Мана сал кам йигирма йилдирки, “олтин ўрталик” қоидасига амал қилиб яшаб келяпти, ютқазмади…
Уларнинг бир гуруҳи эса амал креслосида ўлганидан беармон кетди: Мирмуҳсин, Ҳамид Ғулом, Иброҳим Раҳим, Зиёд Есенбоев, ака ука Ислом ва Рустам Шоғуломовлар, Нормурод Нарзуллаев, Жуманиёз Жабборов, Барот Бойқобилов…
Биз уларнинг устидан кулмоқчи эмасмиз. Уларнинг бир қисми уруш қатнашчиси эди. Иккинчи бир қисми эса ўша урушга ҳам чап бериб қолган эди.
Ва умуман буларнинг ҳаммаси уруш асоратларини кўрган авлод эди.
Улар амални умр мазмуни деб билган, отдан тушсалар — ҳаёт улар учун тўхтагудай эди гўё.
Уларни ҳам тушуниш керак…
Чорак асрлик мустақиллик йилларида бошқа касб эгаларини айтмай қўя қолай, бирор бир ижодкор раҳбар ўз аризаси билан истеъфога кетмаганига мен ҳамон ёқамни ушлайман.
Демак бу хусусият бизда оммавий тус олган.
Амал билан ҳамнафаслик, амал кўчасига шўнғиб кетиш нафақат бизда оммавий тус олган, балки у бизнинг миллий хусусиятимизга ҳам айланган.
Истеъдодли ёзувчи Ўткир Хошимов адабиётда дунё муаммоларини кўтариб эл назарига тушган адиб эди. Ҳукуматнинг ичига кириб олганидан кейин — оёғини босолмайдиган даражада амалидан тушгиси келмади.
Тушдиям — кетворди…
Амал курсисига ниҳоятда ўрганиб қолган ижодкор мулозимларнинг кўпи — пиёда юришни ҳам эсдан чиқариб қўйган шекилли.
Бечора ўзбек амалдорларининг кўпчилиги оддий одамлар орасидан чиққанини унутиб қўйган бўлса нима қилсин.
Лекин буларнинг ичида Абдусаид ака ўз аломат парвози билан барибир ажралиб турарди…
98.
Абдусид Кўчимов ҳеч шубҳасиз бу – шахс. Бизнинг бугунги Ўзбекистон раҳбарияти учун ғоятда типик шахс.
Ҳеч ким кутмаган бир пайтда чиройли парвоз билан Ўзбекистон Олий раҳбарияти мулозимлари қаторига қўшилиб, тўққиз йил Ислом Каримовнинг энг яқин ва ишонган одами бўлиб юриш учун киши ниҳоятда ҳушёр ва шубҳакор, яна бир талай ноёб хислат ва фазилатлар соҳиби ҳам бўлиши керак.
Шундагина у бизга ўхшаб кутилмаганда ишдан олиниб, бу ҳам етмагандай, бир эмас, уч бора қамалиб кетмайди.
Айнан шунинг учун – келгусида Ўзбекистон сиёсий осмонида пайдо бўлажак янги янги Исмат Хушевлар учун аччиқ сабоқ бўлсин деб биз ушбу дилномани иншо этдик.
Иншоимиз, ижобий натижалар бериб, кимгадир асқатар, иншоОллоҳ!
Бугунги ўзбек сиёсатидаги мулозимлар ҳақидаги мулоҳазалардан кўзда тутилган асосий мақсад ҳам шу эди…
99.
99 боб га ҳам ниҳоят нуқта қўйдим.
Лекин мулоҳазалар ҳали тугамаган. Қолаверса, “99” рақами кемтик рақам эканлигини ҳам биламан.
Ҳаёт эса давом этаяпти.
Ҳали қаҳрамонларимизнинг, хусусан Абдусаид Кўчимовнинг ҳаёт боғида очилган ва очилмаган гулғунчалар кўзга ташланиб турибди. Мен буни сезаяпман.
Шу боисдан ҳам юзинчи боб – хотимани келажакка қолдирдим.
Ажаб, бир ойнинг нари берисида бу хотира — эссени ҳам юз мингдан зиёд киши ўқибди.
Қаҳрамонларимиз эса яшаяптилар. Яшаб, олдинга қараб бораяптилар.
Биз уларнинг ҳар бирига Ўзбекистон сиёсатининг гизли ва тиғли, оловли ва қаловли йўлларида — истеъфо бекатларида тинчлик хотиржамлик, бахт саодат тилаб қоламиз.
Лекин, шоир айтганидек:
Ҳали қай дилларда яшар тангри ҳам,
Ҳали афсоналар ўлиб кетмаган.
Ҳали соф туйғулар топмаган барҳам,
Инсон орзусига ҳали етмаган…
Шу боис юзинчи боб ҳам ҳали олдинда деб ўйлайман. Биз хайрлашмаймиз.
Юзинчи бобда кўришгунча…
Исмат Хушев,
Дунё ўзбеклари” Бош муҳаррири
1 июль, 2014 йил, Торонто шаҳри, Канада.
(Тамом)
ШАМСИ ОДИЛНИНГ КУЁВИ ни ҳарфма-ҳарф ўқиб чиқдим. Мавзу албатта керак. Фақат ўта чўзилган,такрор жойлар хаддан ташқари кўп. Имло хато жуда-жуда кўп. Исмат Хушев бу мақолани ёзишда аввалги принспда турмаган, Абдусаид Кўчимовнинг уйини майдонини, неча хоналигини, қанча долларга баҳоланишини айтмаган. Буни ёзиш керак эди, чунки ТВ рахбарининг маошига данғиллама уйни қуриш мумкинми?! Исмат Хушев бу ёғи энди сизнинг виждонингизга хавола! Биламан буни бермайсиз,шунга IP aдресим Торонто шаҳри дедим.
Barakalla!
Izohdagi imloviy xatolar uchun uzr so’rayman. Telefonda yozganim pand berdi shekilli 🙁