26 октябрь куни Грузияда парламент сайловлари бўлиб ўтади, таҳлилчиларга кўра, воқелик тарихий бўлишни ваъда қилмоқда. Сайлов кампанияси тобора кескинлашиб бораётган ва қутбли вазият фонида ўтмоқда.
Асосчиси ва миллиардер Бидзина Иванишвили бошчилигидаги 12 йилдан бери ҳокимиятда қолаётган «Грузия орзуси» партияси сайловларни «уруш ва тинчлик ўртасидаги референдум» деб таърифламоқда, уларнинг сўзларига кўра, мухолифат ва қандайдир «глобал уруш партияси» Грузияни судраб олмоқчи.
Мухолифат эса уларни демократик Ғарб ва авторитар Россия ўртасидаги танлов сифатида кўрсатмоқда.
Ижтимоий сўровномалар аниқ натижа бермаяпти ва ҳеч қайси партия парламентда кўпчиликни ташкил эта олмаслиги ва коалиция тузиш талаб қилинишини башорат қилмоқда.
Сайловда қайси партиялар иштирок этади?
- «Грузия орзуси» — ҳозирги ҳукмрон партия. У илк бор 2012 йил октябрь ойида бўлиб ўтган парламент сайловларида ғалаба қозонган. Грузиядаги аввалги ҳукуматлар бор-йўғи икки муддатга сайланган, аммо «Орзу» тўртинчи муддатга қолиш учун курашмоқда. Шунингдек, у «Халқ кучи» сиёсий ҳаракатини бирлаштиради.
- «Грузияни қутқариш учун бирлик» — мамлакат собиқ президенти Михаил Саакашвили асос солган Грузиядаги энг машҳур мухолифат партияси — «Миллий ҳаракат», «Агмашенебели стратегияси» ва «Европа Грузияси» партиялари, шунингдек, индивидуал сиёсатчилардан иборат коалиция.
- «Ўзгаришлар учун коалиция» — Ника Гварамия («Мтавари Архи» мухолифат телекомпаниясининг собиқ бош директори) ва Ника Мелиа бошчилигидаги («Миллий ҳаракат» собиқ раҳбари) «Ахали», шунингдек, «Гирчи — кўпроқ эркинлик» ва «Дроа» партиялари бирлашмаси.
- «Кучли Грузия» — бизнесмен ва Грузия TBC Bank асосчиси Мамука Хазарадзенинг «Лело» партияси атрофида бирлашган кўп партияли сайлов коалицияси.
- «Грузия учун» партияси — уни Грузиянинг собиқ бош вазири ва Бидзина Иванишвилининг собиқ иттифоқчиси Георгий Гахария бошқаради. Партияга асосан турли вақтларда «Грузия орзуси»ни тарк этган сиёсатчилар киради.
Сайловлар қандай ўтади?
Бўлажак сайловлар Грузиядаги илк тўлиқ пропорционал сайловлар бўлади. Мамлакат 2019 йилдан буён пропорционал тизимга ўтишга ҳаракат қилмоқда.
Парламентга кириш учун партияларни коалиция тузишга ундаган 5 фоизлик тўсиқни енгиб ўтиш керак. Парламентда 150 ўрин бор. Ўринларнинг ярмидан кўпини қўлга киритган партия бош вазирликка номзод кўрсатиши мумкин бўлади.
Шунингдек, сайлов биринчи марта электрон овоз бериш тизимидан фойдаланган ҳолда ўтказилади. Сайловчиларнинг қарийб 90 фоизи сайлов участкаларида ўрнатилган электрон қурилмалар ёрдамида овоз бериши кутилмоқда.
Грузия орзусининг сайлов риторикаси
«Грузин орзуси» сайлов кампанияси бутунлай популистик, антилиберал ва россияпараст нарративларга асосланган, дея қайд этди JAMnews. «Орзу» сайловчиларни агар улар мухолифатни сайласа, Грузия уруш ёқасига келиб қолишига ишонтирмоқда. Сентябрь ойида Тбилиси кўчаларида чап томонда Украинадаги уруш пайтида вайрон қилинган биноларнинг оқ-қора фотосуратлари ва ўнг томонида «тинч» Грузиянинг рангли тасвирлари акс этган баннерлар пайдо бўлганди. Худди шу мазмундаги видеолар телеканалларда ҳам намойиш этила бошланди. Буни рад этган каналларнинг ҳар бири 1800 доллардан жаримага тортилди.
«Орзу», шунингдек, агар парламентдаги кўпчилик ўринларни қўлга киритса, барча мухолиф кучларни тақиқлашни ваъда қилмоқда. Грузия бош вазири Ираклий Кобахидзега кўра, бу партияларнинг барчаси «коллектив «Миллий ҳаракат»»ни ифодалайди, баъзилари эса жиноий кучлар билан алоқадор. Иванишвили бундан ҳам узоқроққа борди ва «Миллий ҳаракат»нинг «Нюрнберг судини» ташкил этишга ваъда берди.
«Грузин орзуси» ўз кампаниясида ҳудудий яхлитлик мавзусидан ҳам фаол фойдаланади. Иванишвили сентябрь ойидаги чиқишларидан бирида Грузия 2008 йилги ҳарбий можаро учун осетинлардан кечирим сўрашга ўзида куч топишини айтган эди. У ҳеч қачон Россия тажовузкорлиги ҳақида гапирмаган, деб таъкидлайди Би-би-си рус хизмати.
Мухолифат марти
20 октябрь куни Тбилисида «Грузия Европа Иттифоқини танлайди» деб номланган минглаб кишили марш бўлиб ўтди. Акциядан мақсад мамлакатнинг ғарбпарастлик йўналишини қўллаб-қувватлашни намойиш этиш эди.
Акция иштирокчилари Грузия, Европа Иттифоқи, Украина, мухолифат партиялари ва бирлашмалари байроқларини ушлаб турди. Уларга мамлакат президенти Саломе Зурабишвили мурожаат қилди.
Июлда ЕИнинг Грузиядаги элчиси Павел Герчинский ЕИ Грузиянинг иттифоққа қўшилиш жараёнини тўхтатганини айтган эди. Европа Кенгаши баёнотида ЕИ «Грузиядаги сўнгги воқеалардан, хусусан, «Хорижий таъсирнинг шаффофлиги тўғрисида»ги қонун қабул қилинганидан жиддий хавотир билдириши»и айтилади.
Хорижий агентлар тўғрисидаги Россия қонунчилигига ўхшашлиги учун мухолифат томонидан «хорижий агентлар» қонуни деб аталган қонун оммавий норозиликларга қарамай, май ойида Грузия парламенти томонидан қабул қилинган эди. Ҳукмрон партия иккинчи уринишда ҳужжатни тасдиқлашга муваффақ бўлган.
Қонун АҚШнинг ҳам салбий муносабатига сабаб бўлди. Июнь ойида Қўшма Штатлар қонун қабул қилиниши муносабати билан ўнлаб Грузия фуқароларига, жумладан, Грузия парламенти аъзолари ва хавфсизлик ходимларига нисбатан виза чекловларини жорий қилган эди.