Лондонда 2 март куни Европа етакчиларининг Украина ва Европа хавфсизлигига бағишланган саммити бўлиб ўтди. Учрашув Оқ уйда Украина президенти Владимир Зеленский, АҚШ президенти Дональд Трамп ва АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс ўртасидаги оғзаки тортишувдан бир кун ўтиб ташкил этилди.
Буюк Британия бош вазири Кир Стармер томонидан ташкил этилган саммитда Зеленскийдан ташқари Франция президенти Эммануэль Макрон, Германия канцлери Олаф Шольц, Италия бош вазири Жоржа Мелони, Польша бош вазири Дональд Туск, Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйен, Туркия ташқи ишлар вазири Ҳоқон Фидан, НАТО бош котиби Марк Рютте ва бошқа европалик сиёсатчилар иштирок этди.
Саммит якунида унинг иштирокчилари Украинани қўллаб-қувватлашини тасдиқлади ва Европа давлатларини қайта қуроллантириш зарурлигини билдирди. «Dunyouzbeklari.Com» асосий баёнотларни кичик қисқартиришлар билан тақдим этади.
Британия бош вазири Кир Стармер:
«Биз — Буюк Британия, Франция ва бошқалар — Украина билан жанговар ҳаракатларни тўхтатиш режаси устида ишлашга келишиб олдик. Кейин бу режани Қўшма Штатлар билан муҳокама қиламиз ва биргаликда амалга оширамиз.
Украина ҳозирда имкон қадар кучли позицияда бўлиши керак, шунда улар куч позициясидан туриб музокаралар олиб бориши мумкин. Ва биз қўллаб-қувватлашимизни икки баробар оширмоқдамиз.
Биз Россия осонгина бузиши мумкин бўлган Минск каби заиф келишувни қабул қила олмаймиз. Бунинг ўрнига ҳар қандай келишув куч билан мустаҳкамланиши керак. Ҳар бир мамлакат имкон қадар ўз ҳиссасини қўшиши керак.
Европа оғир ишларни бажариши керак. Аммо қитъамизда тинчликни сақлаш ва муваффақиятга эришиш учун бу саъй-ҳаракатлар АҚШнинг кучли қўллаб-қувватлашига эга бўлиши керак. Барқарор тинчлик ўрнатишнинг шошилинч зарурлиги масаласида биз президент Трамп билан ҳамфикр эканимизни аниқ айтишга ижозат бергайсиз. Биз биргаликда бунга эришишимиз керак.
Бугун тарих чорраҳасида турибмиз. Ҳозир ортиқча гап-сўзларга ўрин йўқ — адолатли ва мустаҳкам тинчлик учун янги режа атрофида ҳаракат қилиш ва бирлашиш вақти келди».
Стармернинг сўзларига кўра, саммит иштирокчилари тўртта масала бўйича келишувга эришган:
- Украинага ҳарбий ёрдам ажратишни давом эттириш ва Россияга иқтисодий босимни кучайтириш;
- Киевнинг тинчлик музокараларида иштирок этишини таъминлаш;
- келажакдаги эҳтимолий босқинни тўхтатиш учун Украинанинг мудофаа қобилиятини мустаҳкамлаш;
- Украинада тинчлик келишуви шартларига риоя қилиш учун мамлакатларнинг «кўнгиллилар коалицияси»ни тузиш.
Еврокомиссия раиси Урсула фон дер Ляйен:
«Биз жуда яхши ва очиқ мулоқот қилдик. Куч орқали тинчликка эришишга оид ҳамма нарсани муҳокама қилдик.
Албатта, Украина учун хавфсизлик кафолатлари жуда муҳим. Аммо бизга кенг қамровли хавфсизлик кафолатлари керак. Улар Украинани кучли позицияга қўйишимиз кераклигини ўз ичига олади — бу ҳам иқтисодий омон қолиш, ҳам ҳарбий барқарорликка тааллуқли.
Моҳиятан, бу Украинани потенциал босқинчилар ҳазм қила олмайдиган пўлат жайрага айлантиради.
Мен муҳокамага қўйган иккинчи масала шундан иборатки, биз зудлик билан Европани қайта қуроллантиришимиз керак. Мен етакчиларга 6 март куни Европани қандай қайта қуроллантириш бўйича кенг қамровли режани тақдим этаман».
НАТО бош котиби Марк Рютте:
«Бугун музокаралар столида мен янги ваъдаларни эшитдим. Уларни овоза қилмайман — мамлакатлар буни ўзлари қилишлари керак — лекин бу жуда яхши янгилик: тобора кўпроқ Европа давлатлари мудофаа бюджетларини оширмоқда».
Европа давлатлари «Путин ҳеч қачон Украинага ҳужум қилишга уринмаслигини кафолатламоқчи ва бу мустаҳкам, барқарор ва узоқ муддатли тинчликни таъминлаш учун европаликларнинг Украинада бўлишини англатади».
Германия канцлери Олаф Шольц:
«Тинчлик йўли — Россиянинг урушни тўхтатиши. Украиналиклар бизнинг қатъий ёрдамимизга умид қилишлари мумкин. Улар ўз мамлакатларини ҳимоя қила олишлари керак — кучли Украина армияси ва ишлайдиган хавфсизлик архитектураси билан.
Украина [иштироки]сиз Украина ҳақида ҳеч нарса».
Польша бош вазири Дональд Туск:
«Ҳеч қандай шубҳа йўқ, бу аниқ: ким агрессор, ким қурбон ва Европа ким томонида». Польша мудофаа учун ЯИМ ҳажми бўйича НАТО мамлакатлари орасида энг кўп маблағ сарфлайди (ЯИМнинг 4,7%), «кўпроқ ва кўпроқ мамлакатлар сўзлар ва декларациялардан» «ҳақиқий харажатларни оширишга» ўтмоқда. АҚШ ва Европа ўртасидаги бўлинишга йўл қўйиб бўлмайди, «барча истисносиз, мумкин бўлган ҳис-туйғулардан қатъи назар, Европа Иттифоқи ва АҚШ ўртасидаги трансатлантик муносабатлар иложи борича мустаҳкам бўлишини хоҳлайди».
Туск, шунингдек, Х да шундай деб ёзди: «Европа уйғонди. Европа Иттифоқи, Украина, Буюк Британия, Норвегия, Туркия — барчаси Украинага ёрдам бериш, яқин трансатлантик ҳамкорлик зарурлиги ва шарқий чегарани мустаҳкамлаш ҳақида бир овоздан гапирмоқда».
Канада бош вазири Жастин Трюдо:
«Канада — Украинани бошиданоқ ва мана 10 йилдан ортиқ вақт давомида қатъий қўллаб-қувватлаб келаётган давлатлардан бири… Биз Украинани қанча керак бўлса, шунча қўллаб-қувватлашда давом этамиз, чунки Украина нафақат ўз ҳудудини ҳимоя қиляпти, балки барча демократияларимизнинг асосини ташкил этувчи тамойиллар ва қадриятларни ҳимоялаяпти».
Украина президенти Владимир Зеленский:
«Биз Украинанинг, халқимизнинг — аскарларнинг ҳам, фуқароларнинг ҳам, мустақиллигимизнинг кучли қўллаб-қувватланишини ҳис қилмоқдамиз. Биз Европа билан биргаликда Қўшма Штатлар билан ҳақиқий тинчлик ва кафолатланган хавфсизликни излаш йўлида ҳамкорлик қилиш учун мустаҳкам пойдевор яратмоқдамиз.
Европа бирлиги анчадан бери бўлмаган фавқулодда юқори даражага етди».
Нидерландия бош вазири Дик Схоф:
«Хавфсиз ва ҳимояланган Украина бутун Европа, жумладан, Нидерландия манфаатларига жавоб беради. Биз қитъа хавфсизлигини таъминлашда кўпроқ роль ўйнашимиз керак. Яқин трансатлантик муносабатлар ҳам зарур».