Чоршанба куни якунланган IV Тошкент халқаро инвестиция форуми Ўзбекистон иқтисодий очиқлик ва институционал ислоҳотлар йўлидан дадил бораётганини яна бир бор тасдиқлади. Умумий қиймати 30,5 миллиард долларга тенг бўлган келишув ва меморандумлар нафақат миқдорий ютуқ, балки халқаро майдонда мамлакатни идрок этишдаги сифат ўзгаришларининг ифодасидир. 2022 йилдан буён ўтказилган аввалги учта форум давомида умумий қиймати 44 миллиард долларлик 357 та инвестиция шартномаси имзоланганди.
Тадбирда 8 мингдан зиёд бизнес, инвесторлар ва халқаро тузилмалар вакиллари, жумладан, 3 мингдан ортиқ хорижлик иштирок этаётгани Ўзбекистонга узоқ муддатли шериклик майдони сифатида барқарор қизиқиш мавжудлигидан далолат беради. Таъкидлаш жоизки, форум имиж тадбири бўлишдан тўхтаб, шартномалар ташрифлар ортидан эмас, балки давлат ва инвестор ўртасида ўрнатилган алоқа тизими доирасида амалга ошириладиган иш механизмига айланмоқда.
Бироқ бугунги кунда айсбергнинг фақат учи оммага намойиш этилмоқда. 36 та сессия, имзоланган ўнлаб ҳужжатлар тилга олинади, аммо аниқлик жуда чекланган. Эълон қилинган энг йирик лойиҳа — Agalarov Development билан Sea Breeze Uzbekistan курорт мажмуасини қуриш бўйича 5 миллиард долларлик келишув рамзий маънога эга. Бу шунчаки курорт эмас, балки фақат Тошкент вилоятида «иккинчи Дубай»ни яратиш учун жиддий ариза. Ҳозирча бунга ишониш қийин, айниқса, вилоятнинг ҳозирги инфратузилмасини кўрганлар учун. Аммо пиарнинг таркибий қисми аниқ: пул нафақат сукунатни, балки картинани ҳам яхши кўради — иложи бўлса, пальмалар билан.
Фото: ИССВ.
Қуввати 1400 МВт бўлган иссиқлик электр станциясидан тортиб Наманган ва Фарғона вилоятларидаги фотоэлектр станцияларигача бўлган энергетика соҳасидаги келишувлар ҳам муҳим аҳамиятга эга. Улар энергетик ўтиш стратегияси ва энергия тизимининг барқарорлигини ошириш контекстига тўғри келади. Ўзбекистон қайта тикланадиган манбаларга йўналишни аниқ белгилайди, аммо шу билан бирга, ишлаб чиқаришнинг анъанавий шаклларидан воз кечмайди, бунда энг юқори юкламалар ва таъминот барқарорлиги ҳисобга олинади.
Хусусий секторни ривожлантириш бўйича Ислом корпорацияси (ICD) ва ОПЕК Халқаро тараққиёт жамғармаси ўртасида 500 миллион долларлик ўзаро англашув меморандуми хусусий секторни глобал молиявий оқимларга қўшиш истагини акс эттиради. Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш шиор эмас, балки иқтисодиётни реал диверсификация қилиш йўлидаги қадамдир. Агар жалб қилинаётган маблағлар чиндан ҳам кичик ва ўрта бизнес лойиҳаларига йўналтирилса, бу туман ва маҳалла даражасидаги иқтисодиётни ўзгартириши мумкин.
Uz Oman Capital билан биргаликда Марказий Осиё тўғридан-тўғри инвестициялар жамғармасини ташкил этиш тўғрисидаги меморандум алоҳида эътиборга лойиқ. Бу узоқ кутилган, минтақавий ҳамкорликни тартибга солишга қодир восита. Сир эмаски, шу пайтгача Марказий Осиёга инвестициялар асосан икки томонлама хусусиятга эга эди. Фонд ташкил этиш — соф миллий манфаатлар доирасидан чиқиб, уларни минтақавий имкониятлар билан боғлашга қаратилган уринишдир.
Инфратузилма ва экологик лойиҳалар — янги автомобиль йўллари ва подстанциялардан тортиб чиқиндиларни қайта ишлаш ва… бамбук етиштиришгача — комплекс ёндашувни кўрсатади. Давлат ва бизнес инвестициялар нафақат иқтисодиётга, балки барқарор ривожланишга ҳам йўналтирилганини кўрсатмоқда. Шу билан бирга, ривожланиш институтлари ва узоқ муддатли капитални жалб қилиш учун муҳим бўлган глобал ESG тенденцияларига мос келадиган кун тартиби шакллантирилади.
Кўриниб турибдики, имзоланган битимларнинг катта қисми батафсил кўриб чиқишни талаб қиладиган ҳадли битимлардир. Аммо унинг самарасини икки-уч йилдан кейин — янги электр станциялари арзирлими, янги трасса бўйлаб транспорт оқими тез ҳаракатланяптими ва Ўзбекистонда бамбук ўсиб боряптими, деган саволларга жавоб топиш мумкин бўлган пайтда чинакамига баҳолаш керак.
Бироқ бундай кенг кўламли мулоқот платформасининг ўзи бир ютуқдир. Форум Ўзбекистон энди фақат ресурс ҳудуди сифатида қабул қилинмаслигини тасдиқлади. У аниқ устуворликлар, ўсиб бораётган ишонч ва ҳамкорликка тайёрлик билан ривожланишга сармоя киритиш майдонига айланмоқда.
Асосий эътибор «ҳар қандай йўл билан пулни жалб қилиш»дан «пул ўзи юрадиган шароитларни яратиш»га қаратилмоқда. Бу, айтиш мумкинки, ушбу инвестиция форумининг асосий ютуғидир. Аммо кейинги босқичда нафақат ташқи алоқа, балки ички интизом ҳам муҳим: батафсиллик, ҳисобдорлик, бошқарувчанлик. 30,5 миллиард долларлик рақам — янги ариза. Муваффақиятга эришиш учун фақат стартдаги байроқлар эмас, балки аниқ йўналишлар керак.