Moody’s халқаро рейтинг агентлиги Ўзбекистоннинг узоқ муддатли кредит рейтингини «Ba3» даражасида сақлаб қолди, бироқ рейтинг прогнозини «барқарор»дан «ижобий»га яхшилади. Ташкилот барқарор иқтисодий ўсиш, бюджет тақчиллиги қисқаргани ва шунга ўхшаш рейтингга эга бўлган бошқа мамлакатларга нисбатан давлат қарзининг нисбатан паст даражасини қайд этган.
Moody’s шкаласи бўйича «Ba3» рейтинги Ўзбекистоннинг спекулятив (ноинвестицион) кредит лаёқатлилиги ва ўртача даражада юқори таваккалчиликка эга давлат сифатида таснифланганини билдиради. Бу рейтингга эга мамлакатлар инвестицияларни жалб қилиши мумкин, аммо инвесторлар рисклар туфайли юқори даромад талаб қилади. Moody’s ижобий прогнозни ҳам белгилади, яъни агар ислоҳотлар муваффақиятли амалга оширилса, рейтинг кўтарилиши мумкин.
Прогнознинг ўзгариши агентликнинг Ўзбекистонда бошқарув ва институционал қурилиш соҳасида олиб борилаётган ислоҳотлар самарали амалга оширилса, институтлар сифатини яхшилаш ва давлат сиёсати самарадорлигини оширишга олиб келиши мумкинлиги ҳақидаги баҳоси билан боғлиқ.
Хусусан, хусусийлаштириш дастури муваффақиятли амалга оширилса, барқарор иқтисодий ўсишга хизмат қилиши мумкин. Ушбу ислоҳотлар қатъий молиявий интизом билан уйғунлашган ҳолда ўрта муддатли истиқболда иқтисодиётнинг барқарорлигини ошириши ва унинг имкониятларини тўлиқ рўёбга чиқариш имконини бериши мумкин.
«Bа3» рейтинги аксарияти имтиёзли қарз олиш орқали тақдим этиладиган нисбатан диверсификацияланган иқтисодиёт, юқори ўсиш, қулай демографик ҳолат ва ўртача қарз юки каби кучли томонларини акс эттиради. Шу билан бирга, чекловлар аҳоли жон бошига даромаднинг пастлиги, рақобатбардошликнинг етарли эмаслиги, институционал заифликлар (ижобий динамикага эга бўлса ҳам) ва ўртача сиёсий хавфларни ўз ичига олади.
Рейтингнинг юқори чегаралари ўзгаришсиз қолмоқда: миллий валютадаги мажбуриятлар бўйича максимал чегара «Bа1», хорижий валютадаги мажбуриятлар учун эса «Bа3». Миллий валюта чегараси ва суверен рейтинг ўртасидаги икки поғонали фарқ давлатнинг иқтисодиётдаги муҳим роли ва сиёсатнинг заиф прогнозланиши билан боғлиқ бўлиб, бу ўртача ташқи заифликлар (доимий, аммо пасайиб бораётган жорий операциялар тақчиллиги ва имтиёзли шартларда ўртача ташқи қарз) билан қисман қопланади.
Ички ва чет эл валютаси чегаралари ўртасидаги фарқ нисбатан заиф фискал ва пул-кредит сиёсатини, шунингдек, стресс остида янада чекловчи бўлиши мумкин бўлган чекланган капитал режимини акс эттиради.
Суверен кредит рейтингини яхшилаш бўйича ишчи гуруҳга раҳбарлик қилаётган президент ёрдамчиси Саида Мирзиёева ўз Telegram каналида яхшиланган прогнозга изоҳ берди:
«Бу Президентимиз томонидан олиб борилаётган ислоҳотлар дастурига берилган ижобий баҳо, шунингдек, танланган йўл тўғрилигининг тасдиғи бўлди».
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда Ўзбекистон хорижий сармоядорлар томонидан глобал беқарорлик шароитида ҳам барқарор ўсишга эришиш қобилиятини намойиш этувчи ишончли ҳамкор сифатида қабул қилинмоқда.
«Прогнознинг яхшиланиши 2030 йилга бориб Ўзбекистоннинг кредит рейтингини ишончли инвестицион даражага кўтариш бўйича қўйилган мақсад сари биринчи қадамдир. Шу билан бирга, кўзланган мақсадга фақат умумий саъй-ҳаракатлар билангина, иқтисодиётимизнинг рақобатбардошлигини ошириш ва макроиқтисодий барқарорликни сақлаб қолиш орқали эришиш мумкинлигини англаш муҳим», — деди у.
Рейтинг ошишига нима сабаб бўлиши мумкин?
Moody’s’га кўра, агар агентлик бошқарув ва институтларни мустаҳкамлаш бўйича олиб борилаётган ислоҳотлар давлат сиёсати самарадорлиги ва институтлар сифатининг барқарор яхшиланишига олиб келишига кўпроқ ишонч ҳосил қилса, Ўзбекистон рейтингини ошириш мумкин бўлади. Бу, ўз навбатида, мамлакатнинг узоқ муддатли иқтисодий салоҳиятини қўллаб-қувватлайди.
Рейтинг, шунингдек, молиявий барқарорликни таъминлаш ва ижтимоий харажатларни минимал даражада ушлаб туриш шарти билан иқтисодий рақобатбардошликни ошириш, йирик давлат корхоналари ва банкларини хусусийлаштириш бўйича кейинги ютуқлардан ҳам фойда кўради.
Рейтинг тушишига нима сабаб бўлиши мумкин?
Ижобий прогнозни ҳисобга оладиган бўлсак, яқин келажакда рейтингнинг пасайиши эҳтимолдан йироқ эмас. Бироқ Moody’s, масалан, ички сиёсий ёки ижтимоий босим туфайли ислоҳот дастуридан жиддий оғиш кузатилса, прогнозни «барқарор» га қайта кўриб чиқиши мумкин. Бу институционал такомиллаштириш ва сиёсат самарадорлигини заифлаштириши, натижада ўсиш истиқболларига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
Рейтингга қўшимча босим давлат секторининг фискал кўрсаткичлари, шу жумладан, давлат корхоналари мажбуриятлари ва ДХШ лойиҳалари ёмонлашиши ёки ташқи макроиқтисодий кўрсаткичлар агентлик кутганидан ҳам ёмонроқ бўлса, юзага келиши мумкин.
Аввалроқ S&P Global Ratings агентлиги ҳам рейтинпрогнозини яхшилаганди.