Навоий кон-металлургия комбинати (НГМК) бош директорининг биринчи ўринбосари Евгений Антонов Тошкент инвестиция форумидаги нутқи давомида 2024 йилни мамлакатдаги энг йирик олтин қазиб олувчи учун рекордли йил деб атади ва компанияни ривожлантиришнинг устувор йўналишларини белгилаб берди.
Хусусан, ўтган йили олтин қазиб олиш 3,1 млн троя унцияни (96,4 тонна) ташкил этиб, 2023 йилга нисбатан 5,4% ўсган (2,94 млн унция / 91,4 тонна), бунга янги қазиб олиш ва қайта ишлаш қувватларининг ишга туширилиши ёрдам берди. Охирги етти йил ичида ишлаб чиқариш 30% ошди, деди Антонов.
Унинг сўзларига кўра, заводнинг ресурс базаси 146 миллион унцияни (тахминан 4540 тонна) ташкил этади, бу эса компаниянинг 50 йилдан ортиқ вақт фойдаланилишини таъминлайди.
«Ҳар қандай стандартга кўра, бу жуда катта рақам. Аксарият компаниялар 15−20 йил бўлса, фахрланади. Бизда бу кўрсаткич деярли икки баравар кўп», — деди у.
Жаҳонда олтиннинг рекорд даражадаги юқори баҳоси фонида НКМК даромади 7,4 млрд долларгача, EBITDA эса 4,6 миллиард долларгача ўсди, маржа 60 фоиздан ошди.
«Шунингдек, биз дунёдаги энг тежамкор олтин ишлаб чиқарувчилар қаторида эканимиздан фахрланамиз. Бизнинг ишлаб чиқаришга жами нақд пул харажатимиз (AISC) ўтган йили унция учун 979 долларни ташкил этди, бу бизни жаҳон компаниялари орасида Россиянинг Polus компаниясидан кейин иккинчи ўринга қўяди», — деди компания раҳбарининг биринчи ўринбосари.
Бу компаниянинг кредитлар, солиқлар, амортизация ва экспорт бўйича фоизлар тўлашдан олдинги фойдасининг ўлчови. EBITDA компаниянинг асосий фаолиятидан қанча даромад олишини кўрсатади, кредитлар, солиқлар ва жиҳозлар бўйича харажатлар бундан мустасно.
Унинг таъкидлашича, компания тўлиқ интеграциялашган: у конларни қидириш, қуриш, эксплуатация қилиш билан шуғулланади ва LBMA’дан халқаро Good Delivery мақомига эга қуймалар ишлаб чиқарадиган ўз қайта ишлаш заводига эга.
«Бизнинг барча активларимиз ҳозир Ўзбекистонда жойлашган. Биз 12 та йирик кон ва 9 та қайта ишлаш заводини бошқарамиз. Бизнинг асосий бойлигимиз дунёдаги энг йирик очиқ олтин кони бўлган Мурунтов бўлиб, ўлчами 4 дан 5 км гача бўлиб, у ҳатто коинотдан ҳам кўриниб туриши маълум. Ресурсимизнинг 70 фоиздан ортиғи у ерда тўпланган», — деб тушунтирди Антонов.
НКМК энг йирик солиқ тўловчи ва 47 000 ходим билан мамлакатдаги энг йирик иш берувчилардан бири ҳисобланади. Компаниянинг Ўзбекистон ялпи ички маҳсулотига қўшган ҳиссаси 6,5 фоизни ташкил этади.
Шу билан бирга, унинг сўзларига кўра, компания нафақат самарали ва даромадли, балки барқарор бўлишга интилади. «Бу нафақат инвесторлар учун, айниқса, халқаро капитал бозорларига чиқишни ҳисобга олган ҳолда, балки, биринчи навбатда, Ўзбекистон аҳолиси учун ҳам муҳим», — деди Антонов.
«Бизнинг сармояларимиз биринчи навбатда одамларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга хизмат қилиши керак. Бизнинг устувор вазифаларимиздан бири — атроф-муҳит. Биз чиқиндиларни камайтириш бўйича вазифаларни белгилаб олдик. Анъанавий равишда тоғ-кон саноати атроф-муҳит учун зарарли ҳисобланади ва биз бу стереотипни ўзгартириш учун кўп ҳаракат қилмоқдамиз. Биз барқарорлик ва масъулият билан ривожлана оламиз», — деди у.
2025 йилга келиб компания истеъмол қилинадиган энергиянинг 20% дан ортиғини қайта тикланадиган энергия манбаларидан олишни режалаштирмоқда.
«Шунингдек, биз ноль даражадаги травматизмга интиламиз, ҳар йили 15 000 дан ортиқ ходимларни хавфсизлик бўйича ўқитамиз ва қайта тайёрлаймиз. Биз рақамли мониторинг тизимларини жорий қилдик ва хавфсизлик маданиятини фаол ривожлантирмоқдамиз — юқори раҳбариятдан, жумладан, бош директордан бошлаб. Бир дона ҳолат ҳам жуда кўп ва биз ноль бардошлилик сиёсатига амал қиламиз», — деди у.
Жорий йилда НКМК Ўзбекистонда биринчи бўлиб халқаро стандартлар билан таққосланадиган ESG рейтингини олган тоғ-кон компанияси бўлди.
«Бу бизга нафақат муваффақиятларимизни баҳолаш, балки яна нималар устида ишлаш кераклигини аниқлаш имконини беради», — деди Антонов. «Биз бир неча йиллардан бери барқарор ривожланиш бўйича йиллик ҳисоботни нашр этмоқдамиз, бу инвесторлар томонидан юқори баҳоланмоқда. Ўтган йили бизнинг директорлар кенгашимизга иккита мустақил аъзо қўшилди, биз GMP стандартларига мослашяпмиз ва барқарорлик йўл харитасини амалга ошириш учун World Gold Council билан ҳамкорлик қилмоқдамиз».
Компания махсус ESG бўлимини яратган ва 2030 йилгача тоза сув истеъмолини 36 миллион куб метрга камайтиришни мақсад қилиб қўйган. 2023−2024 йилларда компания ижтимоий ва ҳомийлик дастурларига 200 миллион доллардан ортиқ маблағ ажратди.
«Бундан ташқари, биз Ўзбекистонда „Кончиликдаги аёллар“ (Women in Mining) халқаро ташаббусини расман қўллаб-қувватлаган биринчи компания бўлдик. Аёллар жамоамизнинг 15 фоиздан ортиғини ташкил қилади ва биз уларни нафақат бухгалтерия, балки компания фаолиятининг барча йўналишларида касбий ўсиш ва стереотипларни йўқ қилишда қўллаб-қувватламоқчимиз», — дея хулоса қилди у.
Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистоннинг халқаро захиралари май ойида 49,66 миллиард долларга етди, бу 2013 йилдан буён кузатувлар тарихидаги рекорд кўрсаткич. Ўсиш кетма-кет бешинчи ой давом этмоқда, йил бошидан эса захиралар 8,48 миллиард долларга ошди. Қимматбаҳо металл савдоси секинлашди.
Компания ҳақида
НКМК йиллик 3,1 миллион унция олтин (2024 йил) ишлаб чиқариш ҳажми ва 148 миллион унция умумий минерал ресурслар базаси билан олтин ишлаб чиқариш бўйича дунёда тўртинчи ўринда туради.
Компаниянинг фаолият юритаётган конлари таркибига 100 миллион унциядан ортиқ ресурс базасига эга дунёдаги энг йирик олтин кони бўлган Мурунтау-Мютенбай киради.
Компаниянинг бизнес модели разведка, кон қуриш, кон ва қайта ишлаш заводларини ишлатиш, олтинни қайта ишлаш, тоғ-кон ускуналарини ишлаб чиқариш ва таъмирлашни ўз ичига олади.
Ўтган йилнинг ёзида S&P агентлиги Навоий конь-металлургия комбинатига илк бор кредит рейтингини берган эди. 2023 йилда НКМК олтин қазиб олиш бўйича дунёда тўртинчи ўринни эгаллади (90,2 тонна), аммо сув билан боғлиқ хавфлар, шунингдек, битта конга қарамлик мавжуд, дейилади ҳисоботда.
Май ойида Навоий кон-металлургия комбинати 500 миллион доллар, октябрда эса 1 миллиард долларлик беш йиллик еврооблигацияларни жойлаштирди.
2024 йилда мамлакат барча бюджет даромадларининг (274,4 триллион сўм) 18,7 фоизи (дивидендларни ҳисобга олган ҳолда 51,3 триллион сўм) завод ҳиссасига тўғри келди.