Халқаро валюта жамғармаси (ХВЖ) ўз уставининг IV моддаси бўйича Ўзбекистон билан йиллик консультациясини якунлади. Якуний релиз ташкилот веб-сайтида эълон қилинди.
ХВЖнинг аъзо давлатлар билан келишувларининг ушбу моддасига кўра, ташкилот ҳар йили ҳар бир давлат билан икки томонлама консультациялар ўтказади. Бунинг учун экспертлар гуруҳи ҳудудга бориб, иқтисодиётга оид маълумотларни тўплайди, вазиятни расмийлар билан муҳокама қилади, сўнгра ҳисобот тайёрлайди.
Бу стандарт амалиёт, лекин у ҳар сафар иқтисодиёт ҳолатини ўлчаш учун муҳим лаҳзага айланади. Реклама бизнес-гайдлардан фарқли ўлароқ, ХВЖ нашри — жиддий, тафсилотларга эътиборли ва сиёсий кўзбўямачиликсиз ҳужжат.
Шартли барқарорлик
Жамғарма экспертларининг фикрича, Ўзбекистон иқтисодиёти барқарорлик кўрсатмоқда: 2024 йилда ЯИМ ўсиши 6,5 фоизни, 2025 йилнинг биринчи чорагида 6,8 фоизни ташкил этди. Бу барқарор ички талаб, фаол инвестициялар ва қисман паст базавий эффект натижаси. Прогноз умуман олганда ижобийлигича қолмоқда, бу ХВЖга кўра, ҳозирги ислоҳотлар йўналиши сақланиб қолган тақдирда мумкин.
«Глобал савдо сиёсатидаги ноаниқлик давом этаётганига қарамай, 2025 ва 2026 йилларда базавий сценарийда ЯИМнинг реал ўсиши мустаҳкам хусусий истеъмол, инвестиция фаоллиги ва таркибий ислоҳотлар бўйича эришилган ютуқлар билан қўллаб-қувватланган ҳолда 6 фоиз атрофида барқарор бўлиши кутилмоқда», — дейилади маслаҳатлашувлар якунлари бўйича баёнотда.
Шу билан бирга, инфляция босими сезиларлилигича қолмоқда. 2024 йил бошидаги пасайишдан сўнг, май ойида инфляция яна кўтарилди — 10,6 фоизгача, 2025 йил апрель ойининг охирига келиб эса атиги 10,1 фоизга тушди. Бунинг сабаби энергия нархларининг қайта кўриб чиқилиши. ХВЖ ислоҳот зарурлигини қайд этмоқда, лекин бундай қадамлар пухта ўйланган компенсацион сиёсатни талаб қилишини таъкидламоқда.
2027 йилга бориб 5% инфляция кўрсаткичи сақланиб қолмоқда, бироқ унинг амалга оширилиши қатъий пул-кредит сиёсати ва харажатларни чеклашга боғлиқ бўлади.
Жамғарма экспертларининг таъкидлашича, Ўзбекистон халқаро заҳиралар даражасини — тахминан 9 ойлик импорт ҳажмини сақлаб турибди ва 2024 йилда бюджет тақчиллиги ЯИМга нисбатан 3,2 фоизгача пасайган. Трансферлар, экспорт ва хомашё нархининг яхшилиги ёрдам берди. Мамлакатнинг технология ва ускуналарга иштаҳаси ҳамон катта бўлса ҳам, ҳатто импорт бироз секинлашди. Аммо ХВЖ эслатмоқда: қарз олиш билан машғул бўлмаслик керак.
«Прогноз учун асосий хавфлар қаторига жаҳон савдосида узоқ давом этадиган ва чуқурроқ зарбалар юзага келиши эҳтимоли, хомашё нархларининг юқори ўзгарувчанлиги, қаттиқ ташқи молиялаштириш шартлари ҳамда давлат корхоналари, давлат банклари ва давлат-хусусий шерикликларнинг потенциал мажбуриятлари киради», — дейилади баёнотда.
Жамғарманинг асосий тизимли кузатуви — давлатнинг иқтисодиётдаги улушининг юқорилиги. Хусусийлаштиришни жадаллаштириш, имтиёзли ва йўналтирилган кредитлашдан воз кечиш, давлат банкларининг тижорат йўналишини кучайтириш зарурлиги қайд этилди. Шу билан бирга, ХВЖ процикл сиёсатдан огоҳлантирди: хомашё нархлари яхши бўлганида кўпроқ харажат қилиш васвасаси тушунарли, аммо айнан шу нарса ташқи зарбалар (шоклар) ҳолатида заифликка олиб келади.
Курс тўғри, лекин кучли мувозанат керак
Ўзбекистоннинг энергетика соҳасидаги ислоҳотлар ва ЖСТга аъзо бўлиш йўлидаги саъй-ҳаракатлари ижобий баҳоланди.
Аммо ҳали ҳам кўплаб тавсиялар мавжуд: савдо ва нархларни либераллаштиришни якунлаш, самарасиз давлат корхоналарини қўллаб-қувватлашни чеклаш, коррупцияга қарши инфратузилмани мустаҳкамлаш, солиқ-бюджет сиёсатининг шаффофлигини ошириш.
«Директорлар ҳокимиятни бошқарув тизимини ислоҳ қилиш, жумладан, шаффофлик, ҳисобдорликни ошириш ва Коррупцияга қарши курашиш миллий стратегиясини қабул қилиш соҳасидаги саъй-ҳаракатларини фаоллаштиришга ҳам чақирди. Статистик камчиликларни бартараф этиш ва маълумотлар сифатини яхшилаш устувор вазифа бўлиб қолмоқда», — дейилади баёнотда.
Шунингдек, банк назоратини кучайтириш, муаммоли активлар билан ишлаш ва ўсиб бораётган микрокредитлар сегментини тартибга солиш зарурлигига ҳам алоҳида эътибор қаратилмоқда. Шу билан бирга, ХВЖ «мамлакатнинг молиявий секторини баҳолаш дастурининг тавсияларига мувофиқ, тартибга солиш, назорат қилиш ва инқирозга қарши инфратузилмани, шу жумладан, жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштириш ва терроризмни молиялаштиришга қарши курашиш соҳасида такомиллаштиришни» тавсия қилади.