Ўзбекистон Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси раиси Гаянэ Умерова 10 июнь куни бўлиб ўтган Тошкент халқаро инвестиция форуми сессиясида ташкилотнинг асосий маданий мақсадлари ва ёшларнинг келажакни шакллантиришдаги роли ҳақида гапирди.
Умерованинг сўзларига кўра, бугунги кунда Ўзбекистон маданият соҳасидаги халқаро ҳамкорлар билан алоқаларни мустаҳкамлаш устида фаол ишламоқда, бироқ бунда ўз маданий кодини сақлаш ва ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Жамғарма раҳбари Ўзбекистон бой тарих ва меросга эга бўлгани ҳолда, келажакка ҳам сармоя киритиш зарурлигини таъкидлади. Бу, айниқса, мамлакат демографияси нуқтаи назаридан муҳимдир: аҳолининг қарийб 65 фоизи 30 ёшгача бўлган ёшлардир.
«Биз улар ҳақида, келажак ҳақида ўйлашимиз, шунингдек, масалан, ҳозир Бухоро биенналеси бадиий директори Диана Кемпбелл билан биргаликда қилаётганимиз каби глобал ташаббусларни яратишимиз керак. У нафақат қадимий тарихи, балки минтақанинг янги маданий маркази сифатида шаҳарга катта эътиборни жалб қилади», — деди у «Креатив иқтисодиёт: маданий меросдан инвестицион келажакка» сессиясида.
Умерова, шунингдек, давлат кўмагида амалга оширилаётган Замонавий санъат марказининг ўзига хослигини таъкидлади.
«Маданият ҳеч қачон мамлакат раҳбарияти томонидан бундай қўллаб-қувватланмаган, унга бунчалик катта сармоя киритилмаган. Биз нимага эришган бўлсак, барчасига президентимизнинг кучли қўллаб-қувватлаши туфайли эришдик. У ҳақиқатан ҳам ташкилотимизга ишонади, лекин ундан ҳам кўпроқ — у ёшларга, салоҳиятни ривожлантиришга ва маданиятга сармоя киритиш келажакка сармоя эканлигига ишонади», — деди у.
Нутқда маданий туризмга алоҳида эътибор қаратилди. Умерованинг сўзларига кўра, ҳозир мамлакатга кўплаб сайёҳлар келади, лекин кўпинча фақат бир марта, яъни «галочка» учун.
«Сайёҳлар қайтишни хоҳлашлари учун маданий инфратузилмани яратиш, жаҳон маданий муҳити билан интегратсиялашиш ва мунтазам равишда ўтказиладиган тадбирлар — биенналелар, фестиваллар ва шунга ўхшашларни ўтказиш керак. Биз маданият ва меросга илҳом манбаи — санъат соҳасини ривожлантириш ва халқаро ҳамжамиятнинг Ўзбекистонга бўлган барқарор қизиқишини қўллаб-қувватлашга ёрдам берадиган ҳаракатлантирувчи куч сифатида қараймиз», — деди у.
Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси ҳам ёшлар ва уларнинг салоҳиятини ривожлантиришга эътибор қаратмоқда.
«Ёш авлод тарбияси билан шуғулланиш жуда муҳим. Ёшларни глобал жараёнларни тушунадиган, айни пайтда ўз маданий ўзига хослигини ҳурмат қиладиган қилиб тарбиялаш муҳим. Биз ёшларда ўз юрти, халқи билан фахрланиш туйғуси бўлишини истаймиз. Фақат шу йўл билан олдинга силжиш ва уларни келажакка йўлбошчимизга айлантириш мумкин», — деди ташкилот раҳбари.
Жамғарманинг вазифалари ҳақида гапирар экан, Умерова уларнинг мақсади шунчаки тадбирлар ўтказиш эмас, балки янги маданий инфратузилмани яратиш эканлигини таъкидлади:
«Ҳозирда таниқли япониялик архитектор Тадао Андо билан биргаликда барпо этаётган янги Давлат санъат музейи, Замонавий санъат маркази ва бошқа платформалар каби лойиҳаларни амалга оширмоқдамиз. Мақсадимиз ҳам шу — янги инфратузилмани мерос қилиб қолдириш. Кўп асрлар олдин Регистон қурилганидек, биз ҳам мамлакатнинг янги маданий меросини яратмоқчимиз».
«Тижорат маданиятга эргашади»
Сара Раза. Фото: Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси
Очилаётган Замонавий санъат маркази бадиий директори Сара Раза нима учун янги институт туризмдан тортиб кичик бизнес ва ҳунармандчиликкача бўлган бир қатор соҳалар учун «катализатор» бўлишга қодирлигини тушунтирди.
«Тошкент тарихан глобаллашувнинг илк шаклларидан бири — Буюк ипак йўлининг тугуни бўлган. Мен ишлаган барча шаҳарларда — Лондон ва Нью Йоркдан тортиб Яқин Шарқ ва Кавказгача — мен бир нарсани кўраман: „commerce follows culture“ — тижорат маданият ортидан боради», — деди Сара Раза.
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда бизнесда кўп нарсалар маданий тенденцияларга мослашмоқда. Масалан, жентрификатсия — рассомлар маълум бир ҳудудга жойлаша бошлагач, уларнинг ортидан кафелар, ресторанлар очилади, у ерга янги одамлар гуруҳи келади ва маданият ўша ҳудудларнинг қадрини ошира бошлайди.
Бунга мисол қилиб, Билбаодаги Гуггенхайм музейини келтириш мумкин: архитектор Френк Гери биноси очилгандан сўнг, кичик балиқчилар шаҳри «бутунлай ўзгарди» ва бугунги кунда музейнинг Нью Йорк филиалига қараганда кўпроқ ташриф буюрувчиларни қабул қилмоқда.
«Бу маданият шаҳар қиёфасини тубдан ўзгартиришга қодирлигининг ажойиб намунасидир. Худди шундай, Тошкентдаги Замонавий санъат маркази нафақат маданий туризм соҳасида, балки янги иш ўринларини яратишда ҳам трансформация манбаи бўлиши мумкин: рассомлар устахоналари очилади, ассистентларга, ҳунармандчилик ишлаб чиқаришларига, кафелар, студиялар, галереяларга талаб пайдо бўлади», — деди у.
Сара Разанинг фикрича, марказ Тошкент аҳолиси учун ҳам, минтақавий ва халқаро ҳамкорлар учун ҳам туртки, маданий иқтисодиётнинг катализаторига айланиши мумкин.
«Бу қизиқарли ўзаро таъсир — глобал маданий марказларнинг бир-бирига таъсири ва ўзаро алоқаси. Бунда маданиятнинг роли жуда катта. Уни иқтисодиётдан ажратиб бўлмайди. Музейлар соҳасида ишласам-да, жуда яхши тушунаман: маданият ва тижоратни ажратиб бўлмайди ва бу ўйлаб кўришга арзийдиган жуда муҳим жиҳат», — деди у.
Замонавий санъат маркази ёш авлод билан ишлашга алоҳида эътибор қаратади, шунинг учун таълим жараёнининг бир қисми «кенг фикрлаш қобилияти»ни ривожлантиришдир.
«Маданият ҳам, санъат каби, бўшлиқда мавжуд эмас. Таълим ҳам алоҳида кечмайди. Ўзбекистонда аҳоли жуда ёш эканини ҳисобга олсак, ижтимоий ўзгаришларга кучли туртки берилиши муқаррар. Бу турли кўринишларда намоён бўлиши мумкин: янги имкониятлар, лавозимда кўтарилиш, гендер тафовутининг қисқариши ва бошқалар», — дея тушунтирди Сара Раза.
У Замонавий санъат маркази ўзининг келажакдаги таълим дастурлари орқали буларнинг барчаси ривожланиши мумкин бўлган айнан ўша майдонга айланишига ишонади.
«Шундай дастурлардан бири — ёшлар дастури бўлиб, уни ёшларнинг ўзи ишлаб чиқади ва бошқаради. У 16 ёшдан 22 ёшгача бўлган ўсмирлар ва ёшларга мўлжалланган — айнан улар уни олға силжитади. Жамоамизнинг энг ёш аъзоси атиги 19 ёшда. У архитектура факультети талабаси ва айнан у ушбу дастурга раҳбарлик қилади», — деди Раза.
Бухоро биенналеси 5 сентябрдан 20 ноябргача бўлиб ўтади. Мафтункор ўн ҳафта давомида Бухоро биенналеси қадимий Бухоро шаҳрида бўлиб ўтади, унда 70 дан ортиқ дунёга машҳур рассомлар, мусиқачилар, меъморлар, шоирлар, ҳунарманд усталар ва таниқли ошпазлар иштирок этади.