Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Атом энергетикаси агентлиги «Ўзатом» ва «Росатом» давлат корпорацияси Ўзбекистонда катта қувватли атом электр станциясини қуриш тўғрисидаги битимни имзолади. Бу ҳақда «Росатом» хабар бермоқда.
«Ўзбекистон Республикасида катта қувватли атом электр станциясини қуриш лойиҳасини амалга оширишнинг асосий шартлари тўғрисида»ги ҳужжатни «Ўзатом» директори Азим Ахмедхаджаев ва «Росатом» бош директори Алексей Лихачев Санкт-Петербург халқаро иқтисодий форуми доирасида имзоладилар.
«Ўзбекистонда кичик модулли электр станцияси замонавий кичик атом электр станциясининг сайёрадаги биринчи экспорт маҳсулотидир. Ҳозир биз лойиҳани кенгайтириш устида ишлаяпмиз ва ушбу гигаваттли майдонда яна иккита йирик энергия блокини қуриш устида ишлаяпмиз», — деди Лихачёв (ТАССдан иқтибос).
Россия ҳукумати раиси ўринбосари Александр Новак 19 июнь куни форум сессиясида Ўзбекистон ва Россия республикада атом электр станциясини қуришнинг иқтисодий параметрларини муҳокама қилаётганини маълум қилди.
«Бугун [АЭС қурилишининг] аниқ иқтисодий параметрлари муҳокама қилинмоқда. Булар 1000 МВт қувватли иккита блок ва 55 МВт қувватли иккита блокдир. Биринчи марта Ўзбекистонда кичик қувватли атом станциясини амалга оширамиз», — деди у.
Россия бош вазири ўринбосарининг сўзларига кўра, шу пайтгача кичик атом электр станциялари Россия томонидан фақат сузувчи энергия блоклари кўринишида амалга оширилган. Станция Ўзбекистондаги биринчи кичик қувватли ер усти қурилмаси бўлади.
Новак залда ўтирган Ўзбекистон бош вазири ўринбосари Жамшид Хўжаевга мурожаат қилиб, Россияни атом лойиҳаларини амалга оширишда ҳамкор сифатида танлагани учун Ўзбекистонга миннатдорлик билдирди.
Ўзбекистондаги кичик атом электр станциясининг биринчи блокини 2029 йил охиригача ишга тушириш режалаштирилган. Шу билан бирга, Ёқутистонда шунга ўхшаш лойиҳани ишга тушириш 2028 йилдан 2030 йилга кўчирилди.
2024 йил май ойида «Ўзатом» ва «Росатом» умумий электр қуввати 330 МВт бўлган олтита реактордан иборат кичик атом электр станциясини қуриш бўйича шартнома имзолаган эди. Бироқ, маълумотларга кўра, блоклар сони ҳар бири 55 МВт қувватга эга иккитадан (жами 110 МВт) қисқарган бўлиши мумкин. Ушбу масалага ойдинлик киритиш мақсадида Gazeta «Ўзатом»га сўров юборди.
Ўтган ҳафта Россия ОАВлари Россия Иқтисодий ривожланиш вазирлигига таяниб, лойиҳани қайта форматлаш ҳақида хабар беришди: энди гап ҳам кичик, ҳам катта АЭС қурилиши ҳақида кетмоқда. Вазирлик хабарида қайд этилишича, «ўтган йили кичик қувватли станция қурилишига старт берилган бўлса, жорий йилнинг ўзида давлат раҳбарлари томонидан икки блокли катта қувватли ва икки блокли кичик қувватли станция қурилиши бўйича келишувга эришилди».
Ўзбекистон расмий идоралари ҳозирча бу хабарларга изоҳ бергани йўқ.
Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистондаги кичик атом электр станцияси асосида атом музёрар кемаларида ишлатилган РИТМ-200Н сув-сув ядро реактори ётади, аммо ушбу реакторлар билан ер усти атом электр станцияси ҳали қурилмаган ва синовдан ўтказилмаган.
Ўзбекистонда АЭС қурилиши
Ўзбекистон ва Россия АЭС қурилиши бўйича келишувни 2018 йилдаёқ имзолаган эди. Ҳужжатда Ўзбекистон ҳудудида ҳар бир энергоблокнинг белгиланган қуввати 1,2 ГВт гача бўлган Россия лойиҳаси бўйича сув-сув энергетик реактори асосидаги иккита энергоблок таркибидаги атом электр станциясини лойиҳалаштириш, қуриш, фойдаланишга топшириш, эксплуатация қилиш ва фойдаланишдан чиқариш бўйича ҳамкорлик қилиш кўзда тутилган.
2024 йил май ойида томонлар Ўзбекистонда кичик атом электр станцияси билан атом лойиҳаларини амалга оширишни бошлашга қарор қилинди. 2018 йилдаги ҳукуматлараро битимга ўзгартиришлар киритилди — ҳар бир энергоблокнинг қуввати 1,2 ГВт гача бўлган йирик АЭС тўғрисидаги банд қолди ва олтита реактордан иборат кичик АЭС тўғрисидаги банд билан тўлдирилди.
Ўзбекистон энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов ўтган йилнинг октябрь ойида мамлакатда йирик АЭС қурилиши 2040 йилгача амалга оширилиши мумкинлигини айтган эди.
2025 йилнинг март ойида «Ўзатом» директори Азим Ахмедхаджаев Ўзбекистонга электр энергиясига бўлган талабни қоплаш учун катта қувватли атом станциялари кераклигини айтган эди. У Ўзбекистон Миллий университети профессори Исобек Холбаевнинг талабни тўлиқ қоплаш учун тўртта йирик АЭС кераклиги ҳақидаги фикрига қўшилди.
«Биз ҳар йили кўраётган тенденциялар ва истеъмол ҳажмини ҳисобга олган ҳолда, ҳа, буларнинг барчаси учун катта атом электр станцияларини қуриш керак,» — деди Аҳмедхўжаев ва 2 та энергоблокдан иборат катта қувватли АЭСнинг нархи тахминан 6 миллиард долларни ташкил этишини қўшимча қилди.
24−25 март кунлари «Росатом» ва «Ўзатом» кун тартибига йирик атом электр станциясини яратиш лойиҳасини амалга ошириш истиқболлари масаласини киритди.
Ўша ой охирида Ўзбекистон президенти ҳузурида бўлиб ўтган йиғилишда катта қувватли атом электр станциясини жойлаштириш ва қуриш масаласи муҳокама қилинган эди.
«Росатом» корпорацияси раҳбари Алексей Лихачёв апрель ойи охирида «агар эмас, балки қачон Ўзбекистон раҳбарияти катта АЭС мавзусига қайтганида, бизда аллақачон таклифлар тайёр бўлиши»ни айтган эди.