• Сб. Фев 15th, 2025

Дунё ўзбеклари

Журналист Исмат Хушевнинг мустақил интернет-газетаси

Исмат Хушев: Қодиржон Ботиров билан учрашув (“Истанбулга саёҳат” – Якуни)

Сен 26, 2014

Исмат Хушев: Қодиржон Ботиров билан учрашув (“Истанбулга саёҳат” – Якуни)

Қодиржон Ботиров билан 

Суратда: “Дунё ўзбеклари” Бош муҳаррири Исмат Хушев Қирғизистондаги ўзбеклар лидери Қодиржон Ботиров билан Истанбулдаги учрашув чоғида…

1.     Сўз боши ўрнида…

Баъзан шундай бўлади. Бир нарсани ёзмоқчи бўласиз-у, лекин хотиралар тутқич бермай,  уни ҳеч якунлолмай юрасиз.

Муҳаммад Солиҳнинг таклифи билан Туркияга бориб “Истанбулга саёҳат” номли хотиралар туркумини эълон қилганимга ҳам анча бўлиб қолди.

Лекин унинг ҳали мантиқан ниҳоясига етмаганини кўпчилик билмаса керак. Бунинг ўзига хос сабаблари бор, албатта.

Биринчидан, Муҳаммад Солиҳ билан боғлиқ хотираларни алоҳида, Қодиржон Ботиров билан бўлган учрашувни алоҳида ёзишни ният қилган эдим.

Биринчи вазифани якунлаганимга анча бўлди. Муҳаммад Солиҳ билан бўлган учрашув ва суҳбатлар ўқувчиларда қизиқиш уйғотди ва самимий кутиб олинди.

Лекин иккинчи вазифани адо этиш ҳанузгача чўзилиб келди.

Бунга сабаб – Қодиржон Ботиров билан бўлган суҳбат ёзилган магнит лентасининг техник ҳолати ва овоз сифатини тиклаш жараёни бўлди.

Узоқ мулоҳазадан сўнг мен суҳбат қандай бўлган бўлса, шундайлигича – ҳеч бир таҳрир ва тузатишларсиз эълон қилиниши керак деган фикрга келдим.

Қолаверса душанба – 17 март куни бошланажак навбатдаги янги сафар боис, “Истанбул хотиралари”ни якунлаш зарурати туғилди…

 

Қодиржон ака 7

2.    Қодиржон Ботиров билан учрашув

Мен бу киши ҳақида жуда кўп эшитган ва ўқиган эдим.

Қирғизистондаги ўзбеклар лидери аслида янги ҳукуматнинг иккиюзламачилик сиёсати қурбони  деган иддаолар ҳам менинг эътиборимдан четда қолмаган эди.

Қодиржон ака мен фараз қилгандай ўта самимий, очиқ кўнгил ва дилкаш инсон экан.

Истанбулнинг Тақсим майдони атрофидаги мўҳташам ресторанларнинг бирида учрашарканмиз, худди эски қадрдонлардай қучоқ очиб  мени қаршиладилар.

У кишидаги бу бегидир самимият бизни бир пасда иноқлаштириб қўйди.

Улар даврада тўрт киши эдилар.

Иккала ҳамсуҳбатлари билан мени таништираркан, Қодиржон ака уларнинг бири “Ал Жазира” мухбири, иккинчиси эса Россиядан келган журналист эканини ҳам алоҳида таъкидлаб, сўнг уларга мени таништирдилар:

—       Хориждаги машҳур ўзбек журналисти Исмат Хушев!

Учинчи шериклари – ўзбек йигити, қирғизистонлик  сафдошлари экан – Украинадан келибди.

Биринчи қадаҳни танишганимиз учун кўтардик.

Муҳаммад Солиҳ билан бир ҳафта бирга бўлиб, бу дунёда шароб ва май деган сархуш ичимликлар борлигини ҳам эсдан чиқариб юборган эканман…

Русларда: “Бадани қизиганлар – тез тил топишади” деган гап бор. Қодиржон ака ва у кишининг  ҳамроҳлари билан  биз ҳам тезда қадрдонлашиб қолдик…

Қодиржон ака 8

3.    Тонгги қўнғироқ…

Ўша оқшом Қодиржон аканинг даврасида узоқ ўтирдик. Бешовлон бир бўлиб, бу кўҳна дунёнинг сиру асрорини роса муҳокама қилдик…

Узоқ ўтирдик, кўп ичдик  ва кеч тарқалдик.

Эртаси куни эрталаб, ҳали уйқуга тўймай, кетма кет янграган телефон қўнғироғидан уйғониб кетдим.

Трубкада Қодиржон аканинг тетик ва шодон овози янгради:

—       Агар қарши бўлмасангиз, денгиз бўйидаги қаҳвахонада кўришсак. Чехларнинг энг машҳур пивоси фақат ўша ерда бўлади…

Қодиржон ака агар ўша сўнгги сўзни айтмаганида, учрашувга ҳам, суҳбатга ҳам майлим мутлақо йўқ эди. Чунки уйқуга тўймаган одамга ҳеч нарса ёқмаслиги табиий.

Лекин чехларнинг пивосини эшитиб, бошим оғриётганини сездим. Уйқум қочиб кетди…

Қодиржон ака 10

4.    Яккама якка (“Тет а тет”) суҳбат…

Истанбулни иккига бўлиб турган денгиз бўйларида оромижон ресторан ва қаҳвахонлар талайгина. Бу ерлардан эртадан кечгача одамнинг оёғи узилмайди.

Истанбулни бежиз сайёҳлар юрти деб айтишмаган…

Қодиржон аканинг йигитлари меҳмонхонага келиб,  мени бир пасда у кишининг ҳузурига олиб боришди.

Қодиржон ака кечагидай – ҳеч ўзгармаган – очиқ кўнгил ва хушчақчақ ҳолда эди. Уйқуга тўймагани ҳам сезилмади.

Дастурхон усти бир пасда турли туман ноз неъматларга тўлиб кетди. Туркия ҳам худди Ўзбекистондай дастурхони тўкин, таомлари ширин давлат.

Муздай чех пивосини ҳўплаб эрталабдан тушга қадар суҳбатлашдик.

Бу орада Қодиржон аканинг йигитлари аэропортга бориб, у киши учун самолетга билет олиб келишди. Стокгольмда ўтаётган Қирғизистонга оид қандайдир халқаро симпозиумга боришлари керак экан.

Самолёт учадиган вақтга қадар яна суҳбатимиз давом этди.

Ўша куни биз Қодиржон ака билан Қирғизистондаги Қурмонбек Бакиев инқирозига оид воқеа ва ҳодисалар тафсилотини алламаҳалгача муҳокама қилдик.

Менинг бу боис у кишига берадиган саволларим кўп эди.

Мен ўзим ҳануз тушуниб етолмаган қирғизистондаги сирли “инқилоб” ва ўзбеклар қатлиомига оид жуда кўп саволларга Қодиржон акадан жавоб топишни истардим…

Қодиржон ака 16

 Қирғизистондаги ўзбеклар лидери Қодиржон Ботировнинг Истанбулда “Дунё ўзбеклари” Бош муҳаррири саволларига берган жавоблари…

1 савол: Қодиржон ака, Қирғизситондаги 2010 йилги уруш – ўзбеклар қатлиоми арафасида мамлакатдаги ижтимоий сиёсий вазият қанақа эди?

Қодиржон Ботиров: Ҳаммамизга маълумки, 2005 йилги революциядан кейин Курмонбек Бакиев ҳокимиятга келди. Аскар Акаев Москвага қочди. Аскар Акаевнинг охирги раҳбарлигидаги  давлатни  коррупцион, оилавий ва кланлар  билан бошқариш системалари ўз натижасини берди ва оыибатда революция билан якунланди.

Ҳокимиятга келган Курмонбек Бакиев республикани демократик йўналишда обораман ва парламент бошқаради, ҳукуматни парламент формировать қилади деган ваъдалари асосида, янги Конституция қабул қилинди, янги  ҳукумат тузилди ва иш бошланди.

Иш бошланганидан кейин Қурмонбек Бакиев эл олдида берган бир тўп ваъдаларини устидан чиқолмади.

Албатта, унинг атрофида тўпланганлар асосан Аскар Акаевични ҳокимиятдан кетказиш мақсадида республика жанубида – Ўш, Жалолобод, Боткент вилоятларидан келган халққа   Сизларни  иш билан таъминлаймиз, катта ойликлар берамиз, уйлик жайлик бўласизлар,  иқтисодий реформалар  ва социал йўналишларда яхши ўзгаришлар бўлади деб ҳар хил катта катта ваъдалар берганди.

Берган аосий ваъдаларининг бирортасини ҳам бажараолмаганини ўзи очиқ тан олиб, менга фақат ваколат керак, ваколат бўлмаса бўлмайди деб айтган.

Мен Президентман, ҳуқуқим кам. Бизда  парламент бошқарадиган система, бунинг учун Конституцияга яна ўзгартириш киритиш керак деган мақсадда қисқа вақтда Конституцияга ўзгартириш киргизиб, ўз олдига қўйган мақсадларига эришди.

Сўнг, ўзи билан бирга революция қилган кадрларнинг ҳаммасини давлат системасидан босқичма босқич, бирма бир сиқиб чиқарди. Ва ўзига садоқат билан ишлайдиган кадрларни олиб келди.

Асосан унинг ёнида туриб ёрдам берадиган оиласи бўлди. Максим Бакиев билан Марат Бакиев иккита фарзанди, қолаверса, укалари Жаниш Бакиев, Аҳмад Бакиев, Одил Бакиев, Танибек Бакиев, шунга ўхшаган бир тўп яна қариндош уруғлар ҳаммаси унинг атрофига тўпланди.

Эски  даврда  Аскар Акаев қандай бошқарган бўлса, булар янаям каттароқ масштабда   оилавий, қариндош уруғчилик нуқтаи назаридан атрофига ҳамма яқинларини тўплаб давлат бошқаришни йўлга қўйди. Ва ўмириш бошланди…

(Суҳбатнинг давомини аудио дан тинглашингиз мумкин)

 

  2 савол: Сизнинг ўша пайтда мамлакат раҳбарияти билан алоқаларингиз қандайлигини ҳам билишни истардик. Хусусан Қурманбек Бакиев билан…

  3 савол: Марҳамат қилиб айтингчи, урушга асосан нима сабаб бўлди? Нимадан бошланди бу уруш. Унинг сабабчилари қирғизларми ё ўзбеклар?

4 савол: Сиз урушга қадар Ўзбекистон ҳукумати билан алоқада бўлганлигингиз ҳақида эшитгандим. Шу ростми. Агар рост бўлса, бу алоқалар қайси доираларга мансуб эди. Олий раҳбариятгами ё шунчаки Тошкентдаги бизнес доираларигами?

  5 савол: Қирғизистондаги уруш сабаблари ҳануз ўрганилмаяпти. Унинг асл келиб чиқиш сабаби ҳақида ҳам расмий Бишкек ҳануз тайинли  бир гап айтгани йўқ. Шундай бир вазиятда Қирғизистонда ўзбеклар қандай қилиб умргўзаронлик қилиши мумкин?

  6 савол: Сиз урушга сабаб бўлган асосий воқеалар ҳақида гапирдингиз. Бундан чиқди, Қурманбек Бакиевни ҳокимиятдан қирғизлар эмиас, балки ўзбеклар  ҳайдаган экан да. шундай десак тўғри бўладими?

  7 савол: Нега урушда ўзбек ҳукумати бетараф туришни маъқул кўрди. Бу Каримовнинг узоқни кўра билиш қобилиятидан даракми ё Сизнинг танобингизни тортиб қўйишдан далолатми. Сизнинг фикрингиз…

  8 савол: Нега ўзбек ҳукумати аввал Сиз билан турли доираларда муросаи мадора қилиб келиб, урушдан кейин алдоқаларни батамом узди. бунинг сабабини Сиз нимада деб биласиз?

  9 савол: Сиз Қирғизистонни қандай қилиб ва қачон тарк этдингиз?

  10 савол: Шу пайтга қадар Қирғизистондаги ўзбеклар қатлиомига оид расмий ва норасмий матбуот хабарларидан Сиз нечоғлик розимиз. Яъни улар қай даражада ҳақиқатга мос келади Сизнингча…

  11 савол: Нега ҳануз Қирғизистондаги қочоқларнинг сиёсий бошпана олиш масаласи бу қадар чигал. Айтиш мумкинки, имконсиз. Нега?

12 савол: Оилавий саволлар ҳам бор. Дунё ўзбеклари Сизнинг қандай қилиб Қирғизистондаги қудратли кишилардан бирига айланишингиз билан бирга,   оилавий аҳволингиз ҳақида ҳам билишни исташади…

  13 савол: Эшитишимга қараганда Сиз ўз оилангизни бундан ўн йиллар муқаддам Дубайга жўнатиб юборган экансиз. Нима бу, Сиз ўша пайтдаёқ истаган ва кутилмаган пайтда уруш бўлиши мумкинлигини билганмисиз ё Қирғизистондаги сиёсий вазият барқарорлигига ишонмаганмисиз?

  14 савол: Сиз Қирғизистондаги келажакни қандай тасаввур қиласиз…

  15 савол: Энг сўнгги савол, кўнглингизда дунё ўзбекларига, қирғиз ва ё ўзбек ҳукуматига айтадиган гапларингиз бўлса, марҳамат…

 

 

(Қодиржон Ботиров билан суҳбат давомини қуйидаги аудиодан тинглашингиз мумкин)

 

Исмат Хушев,

Торонто – Истанбул – Торонто.

22 – 30 сентябрь, 2014 йил

  1. Кодиржон ака жуда куп азият чеканингиз юзлариздан куриниб турибди, узингиз кулсангиз хам юрагингиз кулмаябди, буни сабаби хамага тушунарли Кодиржон ака сизни фикрингиз бойича киргизистондаги хозирги власть кетса хама йук урнига тушади демокчисиз лекин бунисини урнига келмокчи булганлари хам улардан колишмайдику амалга интилаетганларни ичида Ташиев, Келдибекоа, Мирзакмаковларга, укшаганлар шунинг учун биз уларни кутмай Русслар билан фикир юргизиб курсак кандай булади киргизтон узбекларига РФ олиб

6 комментариев к «Исмат Хушев: Қодиржон Ботиров билан учрашув (“Истанбулга саёҳат” – Якуни)»
  1. Икки дарё оралиғидаги макон ,бугунги Ўзбекистон асрлардир маданият илм фан ,дин ва юксак тафаккур маданият ўчоғи бўлиб келган .Бу маданий ривожланиш ,шаҳарларимизнинг ,илм фаннинг ,диннинг ,ниҳоятда ,юксак , етук шаклда ўсиб кетиши у ердаги инсонларнинг тафаккурига ҳам асрлардир таьсир этиб келган .Елкасига милон қамчи келиб тушсаям ,ўзбеклигига ,бағрикенлигига ,сабр тоқатлигига тан бериш керак .Қирғистондаям ўзбеклар ўзбекдай инсонлар экан .Қирғизларнинг динсизлиги ,бунчалик тез мусилманчиликдан ,инсонийликдан ўзоқлашиб ,калтабинлик ,ақлсизлик ,ўзбекларга нисбатан ҳасад ва миллатчиликнинг ,уруш оловини ёқиши ,асрлардир ,ҳақиқий маданиятдан ўзоқда яшаб келганигаям бориб тақалади.Бу уларнинг сиёсатида яна бир исботини топган гап .Бу сиёсат катта бир ,гуё ,хайвонлар тўдасини ,яна бир Хирс ва очкўзлик балолари бошқарганини кўрсатган экан ,шу уруш .Бизнинг давлатимиз рахбарининг хам ,ҳеч кўнгли юмшамаганлари ,бир тишлам нониням ,ноилож қолганлардан қизғаниши ҳаммасидан ҳам одамни алам қилдиради . Энди Туркия сиёсатининг шу бугунги баьзи кўринишларига бир қаранг .Сурия урушидан унинг ахолисининг Туркияга қочиб келганлар сони 130000 ошиб кетди. Туркия буларни ,яьни КУРТ миллатини давлатига киритибгина қолмаяпти .Тиббий ,моддий ва манавий жўда катта ёрдамини ,асосийси, сиёсатини уларни хар тамонлама химолашга қаратаяпти .Мусулмончиликда жуда кўнгли юмшаган ,мехрибон чиқиб қолди ,бу Турклар .Мамлакат ичкарисидаям ,ҳар қандай миллатчиликка таьллўқли ,хвр қандай правакатсион шоуларни ўтгазишларига йўл қўймаймиз дейишаяпти ,улар .Уларнинг бу ишларига тассаннолар дейиш керак .Айниқса ,болалар ,аёллар ,хотин халажларнинг биргина тўгунчалари билан ,ватанида хамма нарсасидан айрилиб ,сарғайиб Туркиянинг чегараларини очилишига рухсатни кутиб тўришлари инсонни қатиқ йиғлатади .Бу дунёларда инсонийлик унчалик хам юқолиб кетмаганлигидан севинасан .Шу сахналарни Каримов Хеч куриб кузатмаяптимикан ,ноҳотки ,бу ўткинчи дунёда унга энг кўп Ўзбекларнинг эхтиёжи борлигини хеч хис қилиб кўрмаса .Бу дунё хаммадан қолиб келган .Яна шундай булишини хеч эсламасмикан .Шунинг учун Исмат ака ўзингиз прездент бўлинг !Бунга харакат қилинг .Бу ҳеч қандай ,нокамтарлик ,ёки мансабга интилиш деган гап эмас !Ўзбеклар ёруғ дунёни чин маьнода қачон кўрадилар , бу туришда ? Каримов ўлиб қолгандан сўнг ,хам нима бўлади ,ўзбекларнинг ахволи ? Ҳеч ким абадий яшамайдику ?

    1. Gulzamon, men o’zbek bo’lsam ham qirg’izlar haqida aytgan gaplarizga umaman qo’shilmayman. Avvalambor, qirg’iz-o’zbek janjali tabiiy emasligini, uni ataylab qilinganini bilasiz, har bir halqda ahmoq topiladi.
      Jumladan Turkiyada ham masalan, NATO qo’shilgan, musulmon davlatlarda harbiy harakatlar olib boradi. Suriyadagi janjalning asosiy tashkilotchilaridan biri ham Turkiya. Agar hohlaganda Turkiya bu janjalni to’xtatishga qodir edi. Endi o’zini non berayotgan qilib ko’rsatmasa ham bo’ladi. Assad diktatormi, masmi bu uning halqiga havola masala.

    2. Gulzamon, «Ўзбеклар ёруғ дунёни чин маьнода қачон кўрадилар , бу туришда ? » Bu gapni qanday tushunish kerak?

  2. Шу атайлаб қилаётганларнинг ичида бирортаси ақл бўлмаганку бу ифлосликларга .Қанча ўзбеклар очиқ майдонларда хор қилиниб, ўлиб кетди.Шунча йил бир дастурхонда ўтириб ,еб ичиб келган одамлар бир зўмда вахшийлик терисини ёпиниб олиши ,хеч ичи ачимаганига бир эьтибор қилингда қирғизларнинг кимлигини ,уларнинг характеридаги етишмай қолган камчиликларини топиб оласиз.Энди бошқа воқияга бир қаранг.Мен бу воқияни олдиндан айтай, тўлиқ деталларини билмайман .Хув, жангари туркманлар Ўзбекистонга бир зўмда бостириб кирганда ,чегарачи салдатлар уларга қарши ўқ отишга хайрон бўлиб, отмай тўрган .Отолмаган .Нимага? Ўша аскар йигитчалар қўрқиб қолганидан шундай қилганми? Ундай эмас ,туркманларда жангарилик хусусияти устун бўлса ,ўзбекларда ақл идрок,оқибат ,бағри кенглик устун .Икки тамоннинг йигитлариям ўз миллатининг характеридан келиб чиқиб ,бу фавқулотдаги ходисага ёндашганлар .Энди Туркия сиёсатига келсак .Хеч ким беайбмас.Бу турк сиёсатчиларигаям таьллўқли .Ички сиёсатидаям ,ташқи сиёсатидаям катта бўлмасада , баьзи хатоларга йўл қўяяпти.Лекин ,улар хеч кимнинг,хеч қайси давлатнинг тахдидидан қўрқмайдиган давлат .Американинг улар билан ҳисоблашиб қолиши шундан . Уларнинг мехрибонлиги,мехр шавқатига келсак ,улар бу ишларни сохталик юзасидан ,маьлум бир сиёсатга йуналтириб қилмаяпти ,буни.Уларнинг ,халқининг умумий характерида бор ,бу рахм шафқат тушунчалари.Сиёсатчилари худди, шуни ифода этаяпти халос . Улар жуда хаёжонли халқ .ИШИДнинг ,Исроилнинг қилмишларидан қаттиқ нафратланаяптилар ва у ердаги мазлумларнинг хор бўлишига қараб туролмаяпти .Ўзларининг чин инсонийликлигини ,мусулмонлигини курсатаяпти .Бундай ишларни афсуски, бирорта давлат бугун қилмаяпти,қилолмаяпти.Шунинг учун бундай куринишларни курмаганимиз учун уларга гумон ,ишонмай қараб қўяяпмиз .Олдинроқ урушни тўхтатиб қўйишга келсак .Туркиянинг ўз ички сиёсатидаям ,минг хил муаммолар қалашиб ётганда бир давлатга бориб уни муаммоларини хал этолмайдиларку .Уришлар Туркиянинг атрофида жўда ривожланиб кетгандан сўнг,энди бу тахдид уларгаям хавф сола бошлагандан сўнг ,сиёсатчиларнинг, хамма партиялари , ички сиёсатида бир бирига ўта зид қарашлар қилсада ,бу масалаларига бир хил ёндашиб ,бу хақида жиддийроқ ,долзарброқ ўйлаб кўриб харакатга тушиб қолдилар .

    1. » Ундай эмас ,туркманларда жангарилик хусусияти устун бўлса ,ўзбекларда ақл идрок,оқибат ,бағри кенглик устун .» Bu aytayotgan gapingiz bo’lganmi, bo’lmaganmi buni o’zi bir katta masala. O’zingiz aytganday qanday bo’lganligini noaniq narsadan «o’ta tiniq xulosa» yasab tashlayapsiz.
      Bo’lgan voqeadan biri 90 yillarda Farg’ona mesxeti turklarni uyini yoqib o’zlarini quvib haydalishi voqeasini eslang, agar buni ham sizning ta’biringizcha o’zbeklarning vahshiyligi deyiladimi yoki iflos odamlarning ikki halq orasiga qilgan nifoqimi?
      Insonni xarakterida bor janjal qilish, hozir ham O’zbekistonda o’zbekni tojikka, o’zbekni qozoqqa gijgijlash
      mumkin. Hatto o’zbekni o’zbekki ham. Ba’zi joylarda urug’chilik illati mavjud. Juda bo’lmasa, viloyatma-viloyat, rayon-rayon, shahar-qishloq qilib gijgijlash mumkin. Osoni millatni milatga qayrash, bu juda ochiq ko’rinishli, chunki har bir inson albatta qaysidir millatga ta’luqli.
      Har bir millat o’zini o’ta aqlli, qadimiy, madaniyat beshigi, mehmondo’st, yurtsevar, vatanparvar hisoblaydi.
      Qirg’izga vahshiy, turkmanga jangari dedingiz, afg’onga terrorist deysiz aniq, qozoq bilan tojik qo’shniga nima deysiz?

  3. Мен миллатларнинг характерида ўша сахналар туфайли юзага чиқиб қолган баьзи элиментларидан бахс юритаяпман .Бутунлай уларни одаммас демаяпман .Нега гапимдан қийиқ топмоқчи бўлаяпсиз ?Демак мен хам сизни қирғизистондаги ўзбекларнинг ўлиб кетишига совўққон қараб турувчи томашабиндан бири десам тўғри бўлар эканда ?Кавлаштириб ,қориштириб гапирсак ҳар бир одамнинг ,хар бир инсоннинг яратганнинг яккаю ягонаси бўлган ақлли махлуқотининг қонида ,жисмида ,ақлида ,онгида ,рухиятида яна нима деяйин ,хуллас Ҳар Одами Зотнинг Шайтоний ,яьний.хайвоний ва шунинг билан биргаликда Раҳмоний фикрлашдек қобилияти бор .Хамма гап уни ким қайсиниси қўллашида ! Шунинг учун баьзи одамлар, кимнинг қандайлигини билмай туриб ,бошқа сайт газеталарига кирволиб ,виждонсизларча ,тўхмат ва хақорат гапларини бемалол ,айтиб юбораверадилар !Бошқаларни кўрадиган кўзлариям ўзлариникида !

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *