• Сб. Мар 15th, 2025

Дунё ўзбеклари

Журналист Исмат Хушевнинг мустақил интернет-газетаси

МИНТАҚАМИЗ ТАШҚИ СИЁСАТИДА ЎЗБЕКИСТОН ЎРНИ

Май 28, 2012
МИНТАҚАМИЗ ТАШҚИ  СИЁСАТИДА  ЎЗБЕКИСТОН  ЎРНИ
МИНТАҚАМИЗ ТАШҚИ  СИЁСАТИДА  ЎЗБЕКИСТОН  ЎРНИ

Отабек Тошев

Аввалом бор ар кандай мамлакат муваффакиятли ташки сиёсат олиб бориши учун биринчи галда ички муоммаларини еча билиши керак акс холда узига ишонч рухини йукотади.

Дунёга геосиёсий нуктаи назар билан карасак дунё турли хил минтакалардан иборат булиб хар бир минтакада йулбошчи давлатлар бор улар бунга иктисодий сиёсий колаверса харбий салохияти туфайли эришганлар.

Ана энди бизни минтакамиз марказий осиёга келадиган булсак олтита мамлакат ичида хар томондан салохиятли иккита давлат Узбекистон ва Козокистон бор уз- узидан савол тугилади булар хамкор булиш керакми ёки ракобатчими!

Хозирги реал ахволдан келиб чикадиган булсак хар икки мамлакат хам ривожланаётган ёш мамлакат булиб етарли даражада сиёсий иктисодий кудратга эга булмагани туфайли узаро кескин ракобатга кириши хар икки томонга хам зарар келтириши мумкин.

Шундан келиб чикиб Марказий Осиёнинг бу икки салохиятга эга мамлакатлари халол хамкорликга мумкин кадар купрок киришса бундан узбеклар хам козоклар хам купрок ютишади.

Совет Иттифоки парчаланиб кетгандан кейин Марказий Осиё давлатлари АКШ ни кудратли хамкор сифатида куриб уз иктисодий ижтимоий муоммаларини бирга хал килишга уринди. Орадан 20 йил утиб вазият узгарди.

Минтака кушни давлатлари жумладан Россия ишонч билан магрур бошини кутарди. Хитой билан Хиндистон Урталаридаги ракобатга карамасдан бу ерда уз таъсир доираларига эга хаттоки ислом давлати Эрон билан хам хисоблашмасдан илож йук.

Америка Марказий Осиёни бир булаги булган Афгонистондаги глобал муоммани харбий йул билан хал кила олмасдан иложсиз ахволга тушиб колиб 2014 йилда тарк этиши уни бу минтакада сузсиз обруйсизлантиради холос шунингдик йукоридаги айтиб утган мамлакатлар бундан сузсиз манфатдордир.

Дунёни буюк давлатлари манъфати тукнашганлигини назарда тутсак бизни минтакамизда шундан келиб чикиб давлатимиз ташки сиёсатида нозик мувазанатли купкирали йул тутиш даркор токи халкимиз манъфатларига жавоб бера олсин. Узимизга ухшаган ривожланаётган мамлакатлардан нима хам олишимиз мумкин….. уларга караганда ривожланган Гарбий Европа ва Осиёдаги давлатлар билан алокаларимизни кучайтирсак бу давлатлардан куп нарса олишимиз мумкин мисол тарикасида инвестиция янги технология узок муддатли капитал куйилмалари бозор иктисодига доир катта тажриба шунингдек сиёсий систимамизни ислох килишда хам мухим рол уйнайди.

Ички сиёсат каби ташки сиёсат хам хукуматдаги айрим гурухлар ёки бирор шахс манфатидан келиб чикиб эмас балки миллий манъфатлар кенг жамоатчилик кайфиятини хисобга олиб юритилгандагина халк манъфатларига мос тушиб у томонидан куллаб- кувватланиб мустахкам асосга эга булади. Ташки сиёсат очик-ойдин булмоги гумон шубхалар ва тушинарсиз холатдан холи булмоги даркор.

Дунёдаги илгор мамлакатлар рахбарлари ёпик жамиятли давлатлар бошликлари билан депломатик алокага якиндан киришишдан узларини олиб кочишади чунки ёпик чушинарсиз шубхали холат ишончсизлик тугдиради холос.

Энди якин кушниларимиз масаласига келсак бу алохида мавзу. Афгонистон доимий уруш жанжал уяси бу ердаги охири куринмайдиган муоммаларни факат халкаро хамжамият билан хамкорликда Узбекистон яхши томонга узгартириш учун узини муносиб хиссасини кушиши мумкин. Афгонистонда тинчлик урнатишдан бошка мамлакатларга караганда энг куп бизнинг мамлакатимиз манъфатдор нимагаки жанубий чегараларимиз оркали жанубий Осиё мамлакатлари дунё океанига чикишимиз мумкин. Бунинг ахамияти улкан булиб у хакида куп гапириш мумкин.

Тожикистон Киргизистон нисбатан кичик иктисодий сиёсий харбий жихатдан кучсиз мамлакатлар булсада

бизни давлатимиз бундай мамлакатлар билан тенг узаро хурмат рухида дипломатик алокаларга киришиши керак чунки халкаро сиёсатда катта- кичик давлатларга алохида хукук берилмайди. Хамма тенг колаверса тажрибадан шу нарса маълумки кичик ожиз мамлакат рахбари аклли донишманд булса у халкаро доирада катта салохиятли куринади.

Юкорида айтиб утган икки мамлакатдаги энг катта муомма хавфсизлик ва наркотик катнови бу муоммаларни ечишда Узбекистон ва Козокистон минтакада кудратли эканлигидан келиб чикиб бегараз ёрдамини аямаслиги даркор.

Токи чеКкадан келиб бошкалар маданиятимиз урф- одатларимиз динимиз бир булган кушниларимиз ички ишларига куп хам аралашувирмасин. Бундан Марказий Осиё халклари факат ютказади. Биз мутлок каршимиз олдин булиб ташла кейин бошкар сиёсатига.

Козокистонга тухталиб утадиган булсак Узбекистон Козокистон тарихий илдиз ришталари шунчалик якинки уни таъсавур килиш кийин. Халкларимиз ичида бекорга айтишмайди «Узбек билан козок бир ота онанинг икки боласи» деб. Хар икки мамлакат минтакада узининг муносиб урнига эга. Козокистонга тухталиб утадиган булсак бу ер бой нефт захираларига эга булиб чет эл капитали инвестициясини киритиш тугри йулга куйилган шунингдик бикиёс кенг територия кенгликлари мавжуд булсада ана шу ерлар етарли.

Ахоли билан таъминланмаган мехнат ресурсларини етишмаслиги туфайли. Узбекистонда холат бошкачарок бизда хам ер остки бойликлари етарли микдорда булиб ёпик мамлакат булганлигимиз туфайли бизга чет эл инвестицияси кириши чекланган холда банк тизими яхши ривожланмаган бу хол жахон молиявий танглик вакти бошида хаттоки ижобий рол уйнади лекин бу холат вактинчалик эди холос. Мамлакатимиздаги энг катта муоммалардан бири ишсизлик даражасининг юкорилиги ва уларнинг социал жихатдан минимал таъминланмагани.

Агарда давлатимиз куйидаги ички муоммаларни ечиш учун ахолига шарт- шароит яратиб бермаса биз хеч качон халкаро майдонда муваффакиятли ташки сиёсат юрита олмаймиз. Энди навбатдаги кушнимиз Туркманистонга тухталиб утадиган булсак бу мамлакат ахолисини камлиги газ энергетика хом ашё ресурсларига бойлиги иктисодини ривожланишига кулайлик тугдиради. Туркманистон мустакилигини илк дамлариданок бетарафлик макомини танлади бу уни хукуки. Шундай булсада якин кушнимиз булганлиги учун узаро икки томонлама алокалар урнатиш хар икки томон учун мухим ахамиятга эга булиб фойдалидир.

Юкоридагилардан хулоса чикариб минтакамиз доирасида шуни таъкидлаб утмокчиман. Агарда кушни мамлакатлар рахбарлари билан бизни давлатимиз рахбарлари кунгли кенглик очик узаро хурмат доирасида узокни кузлаб эски гиналарни бир чеккага суриб чинакам дипломатик алокага киришсалар бундай ташки сиёсатдан кенг жамоатчилик ютади.

Унга тескари холда алохида бир ёклама баланд парвоз калондимоглик билан бошкалардан узимизни баланд тутиб ёпик ичимдагини топ майлида ташки сиёсат юритишга интилсак биздан кушни давлатлар кочади узаро ишончга дарз кетади ягона минтакамиздаги умумий муоммаларимизни хеч качон хал кила олмаймиз узаро мустакил таризда.

3 комментария к «МИНТАҚАМИЗ ТАШҚИ СИЁСАТИДА ЎЗБЕКИСТОН ЎРНИ»
  1. Шу, назаримда Узбек тилида вергул деган тушунча бекор бекор этилган куринади.

  2. Жаноб Хушев, бу маколани ёзган «аналитик» акамизнинг умумий таълимий-маданий савияси, узбек тилининг имло коидаларини билиш даражаси аналитик макола ёзиш даражасида эмаслигини билиш учун унинг дастлабки турт-беш сатрини укиш кифоя… Сиз хеч булмаса бу «асар»нинг имло ва услуб хатоларини тузатиб, кейин сайтингизга куйсангиз эди, яхши буларди. Умуман, бунака хаваскор аналитикларнинг маколаси сайтнинг популяритесини ошишига ёрдам бермайди.

  3. Birinchi urinda maqolani mazmuniga fikr bildirish kerak deb uylayman. Gramatichiski hatolarga kesak bu juda tuzatish qiyin bulmagan narsa. Menimcha bu maqolani yozgan odam kompyuterni yahshi ishlatishni bilmaydi. Bunday maqolani yoza olgan odam vergul nimaligini bilmasligiga ishonmayman.

    No comments
    Yozgan maqolaringizni kursak buladimi?

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *