Исмат Хушев: “Уйдан кетганимга ўн йил бўлибди…” (6)
Карим Баҳриев билан «Кўкча» қабристонида…
«Тошкентга саёҳат» туркумидан
Уйдан кетганимга ўн йил бўлибди,
Ўн йил қишлоғимдан юрибман узоқ.
Мен юрган йўлларда ўтлар унибди,
Кўмилиб бўлибди мен кезган сўқмоқ…
Ёшлик чоғим эди, шўхлигим тутиб,
Исмим ўйган эдим битта теракка.
У ҳам жароҳатдай кетибди битиб,
У ҳам юксалибди менсиз юксакка…
Бузилиб бўлибди аллақайси дам,
Ҳовли ортидаги омонат кўприк.
Бу ерда мен билган одамларнинг ҳам,
Баъзиси энди йўқ, баъзиси тирик…
Ҳайратга тушмасман бу ҳолдан сира,
Дунё бу қувғинди оҳудай елар.
Дунё бу энг оддий ҳукмига кўра,
Кимдир туғилади ва кимдир ўлар…
Лекин қалбни босди ногоҳ бир сукут,
Ногоҳ бир ҳаяжон эзди дилимни.
Умрим йўлларини босмаганми ўт.
Хазон кўммаганми ҳаёт йўлимни…
(Абдулла Ориповдан)
Суратда: Исмат Хушев Карим Баҳриев билан «Кўкча» қабристонида…
Каримжон билан Тошкентга борган кунимоқ телефонлашган эдик. Орадан икки кун ўтиб, ниҳоят кўришдик.
У бир неча йил муқаддам хатларининг бирида “Ойбек” метроси ёнидаги уйини сотиб, Кўкча тарафлардан мўъжазгина бир ҳовли олганини ёзган эди.
Ўша ҳовлисига бориб, ўтган йили 18 ёшида вафот этган қизи руҳига фотиҳа ўқидик. Сўнг Кўкча қабристонига келдик.
Шайх Зайниддин хоки ётган мақбара яқинида қўним топган фарзанди қабрини зиёрат қиларканмиз, бу ногоҳоний йўқотиш Каримжонга қанчалар кучли зарба бўлганини ич-ичимдан аниқ ҳис этиб турардим.
Бир пайтлар қоп-қора ва қалин сочларини силлиқ тараб, табассум билан майингина жилмайиб турадиган Каримжонни бешафқат ва золим ҳаёт энди анча улғайтириб қўйган эди.
Мунғайган қабр бошида фарзанд доғида тамомила ўзини олдириб қўйган, сочлари батамом оқарган мўйсафид бир йигит бош эгиб турарди.
Фарзанд доғи шунчалар аччиқ ва азобли эканини бундай фожеа бошига тушганлар яхши билишади.
Менинг ҳам қирқ икки ёшли навқирон акам автомобил ҳалокати туфайли бевақт вафот этганида отам билан онам ҳам бир кечанинг ўзидаёқ мункиллаб, адойи тамом бўлиб қолган эдилар.
Ҳатто фарзанд доғига чидай олмай, уч ой ўтар-ўтмас онагинам инфаркт бўлиб вафот этган эдилар…
Марҳума қизининг қабри бошида ҳануз маҳзун хаёл суриб турган Каримжонга қараб, шу нохуш хотиралар кўнглимдан ўтаркан, жигарбанди ҳажрида куйиб тамомила адо бўлган дўстимни нима деб овутишни билмасдим…
Бундай пайтда одатда гапирилмайди. Сўз бу ерда ортиқча.
Бир бирига қарама қарши ва сўнгсиз хаёллар билан бўлиб, қабристонда анча ўтирдик Сўнгра атрофдаги қабрларни кўздан кечирдик.
Бир пайтлар бизга ТошДУнинг журналистика факультетида сабоқ берган Тўғон Эрназаровнинг қабри ҳам шу ерда экан, уни ҳам зиёрат қилиб, домланинг руҳи покларига фотиҳа ўқидик.
Профессор Тўғон Эрназаровни, агар таъбир жойиз бўлса, Москва Давлат университетининг журналистика факультетига асос солган Ясен Николаевич Засурский билан қиёслаш мумкин.
Биз Каримжон билан олдинма кейин Москвадаги шу қутлуғ даргоҳда таҳсил олганмиз. Ўттиз йилдан бўён журналистика факультети Президенти бўлиб келаётган Ясен Николевич Засурскийни ҳам яхши биламиз…
Ўша куни Кўкчадаги қабристонни анча айландик. Истироҳат боғларидек тоза ва озода, ҳар бир қабр қошида ўтириш учун алоҳида ўриндиқлар қилинган, йўлаклари асфальтланган бу даргоҳ Европадаги тинч ва осуда, сўлим қабристонлардан сира қолишмасди…
Ўн йилдан кейин илк маротаба она Ватанга келиш қувончлари, ёру биродарлар билан дийдорлашув ҳаяжонлари бари босилиб, одамнинг кўнгли бўшаб, руҳи енгил бўлиб қоларкан қабристонда.
Бу фоний дунёни мангуга тарк этганлар қабрлари аро умр ўткинчилиги ҳақида ўйлаб, хаёл суриб сағаналар оралаб кезарканман, беихтиёр Муҳаммад Юсуфнинг ўлим ва айрилиқ ҳақидаги мана бу мискин шеърлари хаёлимга қуйилиб келаверади:
Ўлим — нима? Бу бир сирли сайр она,
Ўғлинг қаро ерга кетди, хайр она…
Ўша куни биз ҳам Каримжон билан Кўкча қабристонида анча вақтгача “сайр” қилиб юрдик…
Ҳаддан зиёд қувонсанг ёки керагидан зиёд азият чексанг, қабристонга бор деб бежиз айтишмаган экан машойихлар…
Торонто — Нью Йорк — Тошкент — Нью Йорк — Торонто
“Дунё ўзбеклари” архивидан